Zapadni Srbi

Sokolska društva

Saša Nedeljković: Sokolsko društvo Cavtat

Detalji
Datum kreiranja: 15 Januar 2019

cavtatSrbi katolici smatrali su da je Sokolstvo cement u temeljima Jugoslavije. Zato su   aktivno učestvovali u radu sokolskih društava. Sokolsko društvo u Cavtatu bilo je najaktivnije društvo u gradu. (1)

Sokolsko društvo u Cavtatu proslavilo je Dan Ujedinjenja 1932. svečanom sednicom i u veče akademijom uz sudelovanje Cavtatske Diletantske Muzike, predavanjima, recitacijama, ritmičkim vežbama svih kategorija, pozorišnim komadom i igrankom. Na svečanoj sednici govorio je prvi delegat župe Mostar Hasan Dikić.  Pred predstavnicima vlasti, ustanova, korporacija i građanstvom starešina društva P. Natošević, okružen sokolskim članstvom, naraštajem i decom, razvio je društvenu zastavu, pozdravljen zvucima himne Cavtatske Diletantske Muzike i svih prisutnih. Posle toga položio je starešina sokolski zavet, a za njim celokupno članstvo, koje je kasnije praćeno sviranjem sokolskog marša prilazilo i pružalo desnicu starešini i ljubilo svoju društvenu zastavu. U veče na akademiji izvedene su ritmičke vežbe, i “Narcis” od S. Vučkovića, izveden od članica. (2)

U „Radu Sokolske župe Mostar u godini 1933” za Sokolsko društvo u Cavtatu se ističe da je prema prošloj godini rada društvo u 1933. pokazalo vidan napredak, u prilivu članstva i sokolske dece. U društvu Cavtat bilo je na dan  31. 12.1932. 158 članova a na dan 31.12.1933. bilo je 197  članova. U Cavtatu je u to doba živelo između 700 i 800 stanovnika. Članovi društvene uprave su se starali da prema svojim mogućnostima i datim sredstvima udovolje zahtevima sokolske organizacije. U društvu Cavtat bilo je 18  prednjaka bez ispita. Društvena uprava je radi obrazovanja prednjačkog kadra, svoje vežbače slala na župske tečajeve.  Članovi Uprave Sokolskog društva Cavtat 1934. bili su : starešina Ivo P. Kušelj, zamenik starešine Todor Bernardi, tajnik Pero P. Petrić, načelnik Nikša Đ. Vragolov, načelnica Marija A. Miljan, blagajnik Miso M. Margaretić, prosvetar Petar Markoni, pročelnik štednje Danica V. Miljan, pročelnik trezvenosti Niko Kušelj, lekar dr. Vlaho Novaković. U Sudu časti bili su : dr. Božo Raše, Božo N. Vragolov, dr. Stefi Račić, Marin Lucijanović, Luko Pekas. (3)

Češki turisti su u sve većem broju dolazili na Jadransko more. U Češkoj je postojala literarno-muzička edicija o Jadranu. Češki virtuoz na violini Luis Zamečnik  dolazio  je i ranije u Cavtat.  U hotelu “Tiha” bio je odseo  kao sportski ribolovac koji je ceo dan pecao.  Nastupio je 17. juna 1934. na pozornici dvorane hotela Kupari. Izvodio je narodne napeve uz pratnju na klaviru maestra Rudolfa Čihala. Čist prihod poklonio je sokolskom društvu Cavtat. Zbog njih  je i priredio koncert. Istakao je za  sokole da su njegova braća sa Jadrana. Sokolsko društvo Cavtat nagradilo ga je sa  lovor vencem koji je isplela članica Marija Švarc. Drugi lovor venac predao mu je telepat Svengali u ime gospođe Pavelove iz Kupara. (4)

Zajedno sa proslavom Gospe od snjega 1934. sokoli su priredili svečani blagoslov svoje zastave. Oko 9 sati krenuli su sokoli sa svojom zastavom, predvođeni  Cavtatskom Diletantskom Muzikom u crkvu sv. Nikole, gdje je u prisustvu vlasti i okupljenog naroda dekan Dum Ivo Dagonig blagoslovio sokolsku zastavu. Zastavi je kumovala zaslužna propagateljica narodnog veza i dugogodišnja predsjednica Ženske Udruge u Cavtatu Jelka Miš, koju je na svečanosti zamenjivala učiteljica vezilačke škole u Cavtatu Ljubica Račić. Zastava je izrađena u ovoj školi, koja je doprinela upoznavanju i propagandi konavoskog veza. Cavtaćani i okupljeni narod sa veseljem su pozdravili  zastavu sokolskog društva. Sokoli i sokolski podmladak su poslepodne izveli javni čas župskih i sletskih vježbi i odbojku. Rad sokola u Cavtatu pratio je list „Dubrovačka tribuna”  u rubrici „Glas Konavala”. 

Sokolsko društvo u Cavtatu priredilo je 4.avgusta 1935. svoj godišnji javni nastup na vežbalištu. Sokolsko društvo Dubrovnik sa vežbačkim kategorijama i sa članovima seoskih četa  došlo je da uveliča priredbu. Četa iz Čilipa došla je sa zastavom i članovima u konavoskoj narodnoj nošnji. Došao je i narod iz okoline. Zamenik župskog starešine Bruno Marčić zastupao je župu Mostar. Sokole i goste iz Dubrovnika dočekala je na pristaništu Cavtatska diletantska muzika. Plivačka sekcija Sokolskog društva Cavtat odigrala je vaterpolo utakmicu s Pliv. sportskim klubom Srebreno i članovima plivačke sekcije sokola iz Dubrovnika. Pobedio je Cavtat sa 4:1. Utakmica u odbojci između sokola Cavtat i Dubrovnika ostala je nerešena, jer se igra morala prekinuti zbog odlaska izletničkog broda. Svrstala se povorka i uz sviranje Cavtatske diletantske muzike, sokoli iz Dubrovnika i Čilipa bili su ispraćeni uz klicanje jugoslovenstvu, slozi i ljubavi. (5)

U Dubrovniku su 20. septembra 1936. održane okružne i četne sokolske lakoatletske utakmice. Utakmice su održane pre podne na Gruškom polju. Učestvovalo je 11 takmičarskih vrsta. Pobedila je sokolska četa Zaton i po treći put dobila srebrni lovor–venac, dar kralja Aleksandra. Drugo mesto je osvojila četa Orašac, treće četa Babino Polje, a četvrto četa Gornja Župa. U okružnom takmičenju članova pobedilo je Sokolsko društvo Cavtat, u čijoj vrsti se istakao Vane Ivanović, poznati trkač prepona. Sokolsko društvo Dubrovnik je zauzelo drugo mesto. Na 100 metara trčao je Vane Ivanović 11,5 sekundi, na 1500 Vlaho Lučić 5,17. U skoku u vis i u dalj pobedio je Vane Ivanović. U bacanju koplja prvi je bio Renci Lučić, a u bacanju kugle Vane Ivanović. Naraštajci Dubrovnika pobedili su naraštajce Cavtata. Dušan Šteger je bio prvi na 100 i 400 metara. U skoku u vis, dalj i bacanju kugle prvi je bio Vuković. Marija Mozetić pobedila je u kugli i koplju, a Marija Benić bila je prva u skoku u vis, u dalj, u trčanju na 60 metara. Takmičenje je završeno utakmicom u odbojci između članova društava Dubrovnik i Cavtat. Pobedilo je društvo Dubrovnik. (6)Sanatorijum Tiha Cavtat

 Povodom smrti Andre kap. Benića, rezervnog oficira i dobrovoljca, u listu „Dubrovnik“ 1937. istaknuto je: „Sprovodu je sudjelovala Sokolska muzika na čelu sa sokolskim članstvom; četa mornara ratne mornarice; ... veliko mnoštvo građanstva. Mrtvi ostaci preneseni su u dubrovačkoj luci na lađu Cavtat, da se prenesu u obiteljsku grobnicu u Cavtatu. Kad je lijes položen na parobrod, četa marinaca ispalila je, kao poslijedni: s Bogom!, počasnu posmrtnu salvu. U Cavtatu je sprovodu, uz dubrovačko građanstvo, uzeo učešća gotovo cio Cavtat. Sa pokojnikom se oprostio, pred Sokolskim domom, brat Nino Šutić u ime nacionalnog Dubrovnika. Na grobu je održao posmrtni govor g. Vragolov u ime Cavtata a g. I. kap. Hadžija u ime pomorskih kapetana.“ Kapetan Benić se za vreme Prvog svetskog rata odrekao austrijskog podanstva i otišao kao dobrovoljac u Solun. Poverena mu je komanda torpiljera „Srbija“. List „Dubrovnik“ je istakao: „I baš je u tome značaj ove povjerene mu časti, što je njemu, sinu teritorija dubrovačkog, katoliku i Srbinu, predata u amanet ova jedina prestavnica Srbije na moru.“ Posle rata vratio se na svoju dužnost pilota Sueckog kanala do 1931. kada je penzionisan. Ostatak života proveo je u Dubrovniku (7). I  „Sokolski glasnik” oglasio se povodom vesti  o smrti  Andre kap. Benića. Istakao je da je bio ne samo član sokolskog društva  nego i „jedan od one stare garde nacionalnih ljudi i čeličnog značaja i neumorni i poštovani narodni radnik, koji će ostati živ primer budućim pokolenjima kako treba raditi za svoj narod.” Započeo je svoju pomorsku karijeru kao kadet na dubrovačkim jedrenjacima, a nastavio kao komandant na dubrovačkim parobrodima. Po odlasku u Afriku, dobio je položaj pilota kod društva Sueckog kanala. Kada je izbio Prvi svetski rat odrekao se austro-ugarskog podanstva, i kao dobrovoljac odlazi u Solun i stavlja se na raspolaganje srpskoj vojsci. Ostatak života proveo je u Dubrovniku gde je umro 4.maja 1937. (8)

 U Cavtatu je 1937. proslavljen Vidovdan uz učešće predstavnika svih ureda, nacionalnih i kulturnih ustanova, škola i mnogobrojnog građanstva. Povorka sokola, škola i građanstva predvođena Cavtatskom diletanskom muzikom krenula je ispred sokolane u 9 sati u crkvu sv. Nikole, gdje je Don Ivo Dagonik, održao tihu misu a zatim molitvu za pale Kosovske junake. Pjevao je hor cavtatskih omladinaca. U crkvi je bio lepo udešeni katafalk, a predstavnici ureda, škola i sokola bili su na svojim mjestima. Zadušnicama je bio prisutan vojni delegat na aerodromu Gruda, vazduhoplovni kapetan I klase, izviđač Pavle Blagojević. Posle pomena u crkvi formirana je još veća povorka, u kojoj su uzeli učešća skoro svi, koji su se u crkvi nalazili, predvođeni  Cavtatskom diletanskom muzikom, i koja je krenula u sokolanu. U sokolani je Nikola Mijušković, upravitelj mjesne osnovne škole, i prosvetar sokolskog društva, održao prigodan govor, popraćen klicanjem kralju, Jugoslaviji i Vidovdanskim herojima. Muzika je intonirala himnu. Posle toga su recitovane nacionalne pjesme od dece iz škole i pripadnika sokolskog društva. Svečanost je završena sviranjem Slavenske himne. Posle himne pročitan je od strane učiteljice gđe Mijušković, koja je bila u crnogorskoj nošnji, i učitelja N. Mijuškovića, godišnji uspjeh djece u školi, koji je bio mnogo bolji od prošlih godina.  Pred sokolanom u pola devet formirana je manifestaciona povorka na čelu sa  Cavtatskom diletanskom muzikom i bakljadom u kojoj je učestvovalo preko 300 građana Cavtata. Burno pozdravljena povorka je dva puta prošla mjestom, neprestano kličući kralju, Jugoslaviji, jugoslavenskoj vojsci, jugoslavenskom Cavtatu i sokolstvu, pjevajući uz to nacionalne pjesme. Cavtatska diletanska muzika održala je koncerat pod dirigovanjem učitelja Iva Trojkovića. Svaki komad, svaki marš, praćen je dugim aplauzom. Kako komentariše izveštač lista „Dubrovnika” : „Ovo je bio dokaz, da se sve može samo kad se hoće.”(9)

  Pred Sokolskim domom 5.9.1937. svečanim paljenjem zavjetne baklje otvoren  je ulazak u drugu godinu Sokolske Petrove Petoljetke. Kuće B. Banca, Račića kao i svih ostalih bile su ukrašene i osvetljene. Mjesto iskićeno zastavama i zelenilom pratilo je povorku sokola, vojske i građanstva predvođenu sa Cavtatskom Diletantskom Muzikom do crkve Sv. Nikole, gdje je održano svečano blagodarenje. U sokolani je zatim održana svečana sednica sokolskog društva uz prisustvo svih prestavnika vlasti i škola, društava i ustanova. Rođendan kralja Petra II proslavili su sokoli 1937. u Cavtatu, Opuzenu, Suđurđu na Šipanu (10).

Dan Ujedinjenja u Cavtatu 1937. proslavljen je svečano. U crkvi sv. Nikole župnik je održao blagodarenje u prisustvu svih nacionalnih društava, pretstavnika vlasti i ustanova a zatim održana je svečana sednica u Sokolani. U veče priredilo je sokolsko društvo u svojoj dvorani akademiju. Diletanti sokolske sekcije odigrali su Nušićev „Svet” koji je pripremio Đuro S. Lonza, upravnik pošte u Cavtatu. Publiku je zabavljala Cavtatska diletanska muzika. U programu je bila zastupljena i Cavtatska Udruga sa recitacijom izabranom od nacionalne radnice Jelke Miš : „Došli naši ....”. U međuratnom periodu u Cavtatu je uz sokolsko društvo radilo Povjereništvo Jadranske straže. (11)

 Sokolsko društvo u Cavtatu održalo je 30. januara 1938. svoju sedmu redovnu glavnu skupštinu, kojoj je od strane župske uprave bio prisutan Novak Bukvić, direktor dubrovačke učiteljske škole. Bukvić je u svom govoru istakao da je Cavtat uvijek visoko nosio svoj nacionalni barjak i prednjačio u nacionalnom radu i djelovanju. Naglašavajući važnost sokolstva, čija će uloga prestati jedino nestankom Jugoslavije, pozvao je sve prisutne da u buduće svoj rad podvostruče, jer je to od njih i svih sokola zahtijevao sveti zavjet kojeg su položili do navršenja Sokolske Petrove Petoljetke. U listu „Dubrovnik” istaknuto je : „Ja želim da vaše društvo, dragi Cavtaćani, prinese  6 septembra 1941 pred Prestolje našeg mladog Kralja dostojan dar, koji će vam biti na čast … iako nijesam Cavtaćanin, vaše mjesto volim i u srcu nosim možda jednako koliko i vi sami…”.  (12)

  Dan sv. Save, zaštitnika narodne crkve i škole proslavljen je u Cavtatu 1938. Pre podne održano je u svim školama predavanje sa prigodnim deklamacijama, naročito uspješno u mjesnoj osnovnoj školi. Uveče u sokolani priređena je od poludržavne ženske zanatske škole akademija sa uspjelim programom što je zasluga vrijednog učiteljstva i spreme učenica ove škole. Zabava je trajala do 2 časa posle ponoći. Čisti prihod ove priredbe išao je u fond siromašnih učenica.

Antun Račić, unuk Nikole Pašića, sazvao je skupštinu za osnivanje Omladinskog odbora JRZ u Cavtatu. Na Uskrsni ponedeljak 1938. u prostorijama mjesne Muzike na skupštini izabrana je  uprava Omladinskog odbora : Račić Antun, predsednik;  Vragolov Đ. Nikša podpredsednik; Sukno Ivo, blagajnik; Kralj Ivo, sekretar i odbornici  Kvarantoto Ivo, Lele Antun i Kušelj Pero. Na skupštini je bio prisutan Mjesni odbor JRZ, čiji je predsednik N. Vragolov pozdravio prisutne omladince

zaželevši im uspijeh u radu. Osnivanjem cavtatske opštine došlo je do napretka : putevi su bili uređeniji, parkovi očišćeni i uređeni, trotoar se popravljao i obnavljao. Planirani su radovi na vodovodu. U Cavtatu je 24.aprila 1938. otvoren novosagrađeni dom, „Dom Sv. Nikole”. Pozornicu je izradio cavtaćanin Niko Miljan, učenik Bukovca. Cavtaćani su čestitali Msg. Don Ivu Dagonigu kako na gradnji doma tako i na novim orguljama. U ,,Domu Sv. Nikole” otvorena je 17 jula 1938. stalna izložba starih crkvenih slika. Među njima je bio  ,,Grob Isukrstov” od Vlaha Bukovca.

 Proslavljajući Vidovdan 1938. Cavtat je naročito svečano odao poštu palim borcima za slobodu. U listu ,,Dubrovnik” istaknuto je : ,,obrazovanjem samostalne cavtatske općine duh patriotskih cavtaćana sjedinjen opštom i žarkom ljubavi prema svemu što služi Kralju i Otadžbini.” Cavtat je na Vidovdan osvanuo u moru zastava, jer je opština okitila zastavama obalu, a narod svoje kuće i radnje. U 9 sati cavtatska muzika je pred sokolanom povela sokole i škole na blagodarenje u crkvu-maticu sv. Nikole, gdje su cavtatski omladinci otpevali Rekvijem za upokoj duša palih za kralja i otadžbinu. Posle toga sa muzikom i mnoštvom naroda obavljen je ophod mjestom, uz burne patriotske poklike. Uveče u 8 sati formirana je svečana povorka sa općinskim funkcionerima, muzikom sokolima i mnoštvom naroda. Mjesto je bilo rasvetljeno, a osobito vila Banca. Povorka se zaustavila na sred Cavtata, gdje je Nikša Vragolov održao govor. Uz klicanje palim borcima za slobodu, kralju i Jugoslaviji, povorka je obišla mjesto.  (13)

Cavtat je 1938. u pravom deliriumu oduševljenja proslavio rođendan kralja Petra II, slaveći istovremeno ulazak u proslavu 20-godišnjice oslobođenja i ujedinjenja. Općinska uprava i sokolsko društvo izdali su proglase na mještane. Već 5. 9. 1938. Cavtat je blistao iskićen zastavama a u 8 sati uveče zaplivao je u moru sveća i žarulja. Na mjesnoj centrali dizao se visoko u stotinama sijalica veliki monogram kralja Petra II. Čitav Cavtat  slegao se pred Sokolanu, gde je formirana povorka sa bakljadom, koja je predvođena predsednikom općine i članovima odbora, upravom sokolskog društva i mjesnih škola i ustanova, na čelu sa Cavtatskom diletanskom Muzikom obišla nekoliko puta mjesto, kličući kralju, Domu Karađorđevića, Jugoslaviji i jugoslavenskoj vojsci. Poklici su se mješali sa grmljavinom mužara i raketa. Sutradan 6. 9. 1938. krenula je duga povorka sokola i mještana put crkve sv. Nikole. Pred crkvom postrojene sokole obišao je i pozdravio komandant aerodroma Gruda kapetan I klase Blagojević, koji je kao predstavnik vojske ovoj svečanosti prisustvovao. Masa je prisustvovala blagodarenju koje je izvršio Msgr. Don Ivo Dagonik. Posle blagodarenja povorka je prešla u sokolanu gdje je održana svečana sjednica. U 9 časova priređena je u sokolani svečana akademija, kojoj je prisustvovao ministar Božidar Purić sa sinom i dve kćeri, Pave Račić Pašić, komandant aerodroma Blagojević, predsednica  Cavtatske Udruge gđica Jelka Miš sa upravom te delegacije mjesnih škola i ustanova. Akademiju je otvorio Niko Vragolov, predsednik cavtatske općine i podstarješina  Sokolskog društva. (14)

Član Saveznog Prosvetnog Odbora Saveza Sokola profesor Bogoljub Krejčik proveo je 1938. letnji odmor u Cavtatu. Poneo je sa sobom projektor, te je u tri maha na trgu u Cavtatu priredio 3 filmske pretstave. Ove pretstave pratili su sokoli iz Cavtata, građani i turisti iz svih krajeva Jugoslavije. Na ovaj način je blizu 600 osoba videlo desetak sokolskih filmova. (15)

Sokolsko društvo Trebinje priredilo je 1939.  izlet članstva u Cavtat, gde su izletnici razgledali istorijske znamenitosti. Posle su posetili manastir Savinu kod Herceg Novog. Pred manastirom poklonili su se spomeniku streljanih Bokelja u Prvom svetskom ratu.  Stanković održao je prigodni govor, a naraštajac V. Jokanović recitovao je pesmu „Kako umire Dalmatinac” od  Vojislava Ilića Mlađeg. (16)

  Sporazumom Cvetković-Maček 26.8.1939. Cavtat je odvojen od Zetske banovine i dodeljen novostvorenoj Banovini Hrvatskoj.  Povodom zabrane proslave Dana Ujedinjenja 1 decembra 1939. u listu „Dubrovnik” je objavljen članak koji je potpisan sa Cavtatska omladina i u kome se ističe: „ … Cavtat se davno potpuno odgojio u duhu narodnog jedinstva, i pod devizom : „Brat je mio koje vjere bio” nije nikada razlikovao pravoslavca od katolika, … Radi toga svog vjerovanja, još pod mrskom Austrijom teško je stradao izgnanstvom, taoštvom, mučeništvom u utamničenju, nevoljama u dezerterstvu i ostalim mnogobrojnim maltretiranjima, koja su crnožute aveti iskaljivale na mnogim patriotima našega rodoljubivog mjesta. … Ali Jugoslavija, … ostati će vječno čista i sjajna kao sunce, … A Ti, stara naša majko, Srbijo kao nekoć kada su tebe radi očevi naši, braća i sestre naše u izgnanstvu, u tamnicama i progonstvu, u mukama i patnjama svoj duh čeličili; kao onda, kada su u Tebi sva slobodarska uzdanja bila, obraća se Cavtat tvoj i moli te i preklinje : Ustaj Srbine, složi se, ne kloni – pravda te zove, na ovo naše sinje Jadransko more! “.(17)

O svemu što se dešavalo sokoli su obaveštavali „Sokolski glasnik”, list Saveza Sokola kraljevine Jugoslavije.U članku „Kazne i denuncijacije” objavljenom u Sokolskom glasniku ističe se : „Pišu nam iz Cavtata: Sresko načelništvo u Dubrovniku je, 6. marta, kaznilo sa po 120 dinara članove ovdašnjeg sokolskog društva: Miljana Vlatka, Matića Franu, Kušelja Peru, Kvarantoto Iva i Lele Antuna, zato što su, na praznik Prvog decembra, kad im je bila zabranjena proslava Dana ujedinjenja, izlazeći iz sokolane pevali pesme „Jugoslavija”, „Poleti sivi Sokole” i „Hej trubaču”. To pevanje je u odluci kvalifikovano, kao „izazivanje i narušavanje noćnog mira”, a denuncirani su bili od strane članova „Hrvatske zaštite”. Na denuncijaciju sa te iste strane izvršen je, 11. marta, pretres u 28 stanova jugoslovenskih nacionalista, od kojih su većina članova ovdašnjeg sokolskog društva. Pretstavnici vlasti su izjavili da se premetačina vrši zato, što je prijavljeno da se u tim kućama skriva oružje. Ali ni u jednoj od njih nije nađen ni najmanji trag o tom oružju! Nije bez interesa naglasiti, da je još godine 1914, u bivšoj Austriji, kod većine tih istih ljudi vršena premetačina, i to zbog istih denuncijacija, a dobrim delom i zbog istih denuncijanata …”. U listu „Dubrovnik” o policijskim pretresima kojima su stanovnici Cavtata bili 1940. izloženi i to „najvećim dijelom baš istih onih, kod kojih su se 1914 vršili isti pretresi i tražile slike … Kralja Petra, Kralja Aleksandra i Kralja Nikole, te srpske trobojnice i  ine nacionalne svetinje sa namjerom, da bi ih se pod vješala dovelo. …  u svakoj kući bez razlike, mješte paklenih mašina, bombi mitraljeza i ekrazita, nađeno samo na najistaknutijim mjestima mnoštvo slika, sličica, knjiga, posveta i spomenara, koji su ostali na svome mjestu, da čuvaju svete tradicije Cavtata, da svjedoče o prošlosti …  u kojima se uz staru pjesmu javorovih gusala, odgajaju zdravi i svijesni naraštaji, koji će i u buduće samo čuvati i graditi a nikada otuđivati i rušiti ! … tu ćemo ostati bez obzira  „na čuđenje čitave hrvatske javnosti” (kako to za Cavtat piše Obzor od 23 II).”(18)

Sokolsko društvo Cavtat održalo je 25 februara 1940. u svojim prostorijama devetu glavnu godišnju skupštinu, kojoj je prisustvovalo cjelokupno članstvo, naraštaj i nacionalno građanstvo Cavtata. Rad skupštine bio je prekidan čestim oduševljenim manifestacijama Jugoslaviji, kralju i sokolstvu. U članku o skupštini koji je pisao Nikša Đ. Vragolov istaknuto je : „Sokolima je politika jedinstva, naroda i otadžbine najsvetija i jedina i njima je  jednako, svaki režim, koji se u svome radu tom parolom rukovodi, bez obzira upravljao njime Stojadinović, Maček, Cvjetković ili ma ko drugi, drag i blizak i dužni su da ga vole i pomažu !...” Na skupštini izabrana je nova uprava na čelu sa Vlatkom Miljanom. Na Uskrs izvedena je u domu sv. Nikole pod vodstvom župnika msgra. Don Iva Dagonika a u režiji Karla Bulića drama „Rasipni sin”. Prostrana dvorana doma sv. Nikole bila je prepuna svijeta. Dramu su izveli članovi sokola. Ovi mladići bili su desna ruka župniku preko čitave Velike sedmice. Po piscu R.P. koji je pisao o tome članak u listu „Dubrovniku” Cavtaćani su pored svog postojanog nacionalizma  bili dobri i ispravni katolici. Na Uskrsni ponedeljak priredilo je sokolsko društvo Uskrsnu akademiju. (19)  Sokolsko društvo u Cavtatu trebalo je da 16 februara 1941. održi desetu, jubilarnu godišnju skupštinu. Uprava je morala da odgodi skupštinu na neodređeno vreme, jer sokoli nisu dobili odobrenje od nadležnih vlasti, iako je prijava bila blagovremeno podnesena. Tog dana društvo je posetio starešina župe Mostar, Čedo Milić. Upoznao se sa detaljno sa radom društva i prilikama u kojima deluje, izrazivši priznanje upravi na predanom i svesnom radu. Naglasio je da treba ustrajati, biti miran i oprezan. Čedo Milić se divio lepoti Cavtata i duhovnoj snazi njegovih rodoljuba, koji su postojano išli putem kojim su ih njihovi velikani uputili. Kako je istaknuto u dopisu u „Sokolskom glasniku“ : „napustio je ovu kulu sokolstva, uvjeren, da će Sokolsko društvo Cavtat i unapred biti jedno od najvrednijih u njegovoj župi.”(20)

 Srbi katolici smatrali su da je Sokolstvo cement u temeljima Jugoslavije. Zbog toga pomagali  su sokolsko društvo u Cavtatu. Zbog te podrške sokolsko društvo Cavtat bilo je najbrojnije društvo u Cavtatu do početka Aprilskog rata 1941. Organizovalo je niz proslava i manifestacija. Sporazumom Cvetković-Maček 26.8.1939. Cavtat je odvojen od Zetske banovine i dodeljen novostvorenoj Banovini Hrvatskoj. Vlast HSS  zabranjivala je  proslavu Dana Ujedinjenja. Posle Aprilskog rata 1941, Sokolsko društvo Cavtat bilo je zabranjeno u NDH.

Saša Nedeljković, član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije

Napomene :

  1. „Jedna potreba i jedno pravo Srba katolika”, „Dubrovnik”,  Dubrovnik, 1.jula 1939, br. 26, str. 1;
  2. „Proslava 1 decembra”, „Sokolski glasnik“, Ljubljana, 22. decembra 1932, br. 51, str. 6;
  3. „Rad Sokolske župe Mostar u godini 1933”, Sarajevo, 1934, str. 16, 60, 61, 198; „Sokolski zbornik”, God. I,   Beograd 1934,  LXI;
  4. „Koncerat umetnika Zamečnika u korist Sokola”,   „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, Vidovdan 1934, br. 27, str. 9;
  5. „Proslava Gospe od snijega i blagoslov sokolskog barjaka u Cavtatu”, „Dubrovačka tribuna”, Dubrovnik, 26 septembra 1934, br. 263;  ač, „Cavtat”, „Sokolski glasnik”, Ljubljana, 30 avgusta 1935, br. 32, str. 3;
  6. „Sokolske okružne i četne utakmice u Dubrovniku”, „Sokolski glasnik”, Ljubljana, oktobra 1936, br. 40, str. 4; R–r, „Javna vežba”, „Sokolski glasnik”, Ljubljana, 26 septembra 1936, br. 38, str. 4;
  7. „Benić kap. Andro“, „Dubrovnik“,  Dubrovnik, 8 maj 1937, br. 14, str. 3; 
  8. „Brat kap.  Andro  Benić”, „Sokolski glasnik”,   Beograd, 22 maj 1937, br. 15, str. 4;
  9. „Proslava Vidovdana u Cavtatu”, ,Dubrovnik”,  Dubrovnik, 3 Juli 1937, br.23, str.3;
  10. „Kraljev rođendan u Cavtatu”, „Dubrovnik”, Dubrovnik , 11 septembar 1937, br.33, str.2;
  11. P. ,,Iz Cavtata”, „Dubrovnik”, Dubrovnik, 20 novembar 1937, br.43, str. 3; „Dan Ujedinjenja”, „Dubrovnik”, br.46, Dubrovnik, 11. Decembar 1937, str. 3,4; „Izveštaj Glavnog odbora Jadranske straže za IV glavnu skupštinu Ljubljana, 6-8.9.1935“, str. 11-12;
  12. P., „Glavna godišnja skupština”, „Dubrovnik”, Dubrovnik, 12 februara 1938, br. 6, str. 3;
  13.  „Proslava sv. Save u Cavtatu”,  „Dubrovnik”,  Dubrovnik, 5 februara 1938, br.5, str.4; „Razno iz Cavtata”, „Dubrovnik”,  Dubrovnik, 23 aprila 1938, br.16,  2,3; „Izložba u Cavtatu”,  „Dubrovnik”, 23 jula 1938, br. 29, str. 3; ,,Proslava Vidovdana u Cavtatu”, „Dubrovnik”,Dubrovnik, 2 jula 1938,  br. 26, str.3;
  14. „Proslava rođendana Nj. V. Kralja Petra II”, „Dubrovnik”,  Dubrovnik, 17 septembra 1938, br. 37, str. 3;                                                                                                               
  15. „Propaganda putem uzanog filma prilikom letovanja“, Sokolska Prosveta, Beograd, septembar 1938, br.7, str.236;                                                                                                                       
  16. „Kratke vesti iz našeg Sokolstva”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 29 jula 1939, br. 30, str. 3;                                                                                                                                                       
  17. „Cavtat o danu Ujedinjenja”, „Dubrovnik”, Dubrovnik, 16 decembra 1939, br. 50, str. 4;                                                                                                                                              
  18. „Kazne i denuncijacije”, „Sokolski glasnik”,   Beograd, 22 mart 1940,  XI, br. 12, str. 5; „Ruši, pali …”,  „Dubrovnik”,  Dubrovnik, 16 marta 1940, br. 11, str.3;
  19.  Nikša Đ. Vragolov, „Cavtat, 28-II-1940”, „Dubrovnik”, Dubrovnik,  9 marta 1940, br. 10,  2,3; R.P., „Djela, djela ....”, „Dubrovnik”, Dubrovnik,  30 marta 1940, br. 13,  str. 4;                                                                                                                                                                      
  20. V, „Jubilarna skupština Sokolskog društva Cavtat odložena”, „Sokolski glasnik”, Beograd, 28 februar 1941, br. 9, str.7;