Istorijska čitanka

Naši dobrovoljci

Svetski rat otpočeo je 1914, napadom Austro-Ugarske na Srbiju, a svršio se 1918, našim oslobođenjem i ujedinjenjem. Odmah posle vidovdanskog atentata, austrougarske vlasti počele su da progone svoje podanike Jugoslavene, a naročito one srpskog plemena, u svima krajevima. Prvo je to činjeno preko neodgovornih rulja: demonstracijama,razbijanjem srpskih radnji i kuća, napadanjem na ličnu slobodu i uništavanjem srpske imovine.

Pop Jovičina buna u Bosni 1834 godine *)

Borba bosanskih muslimanskih velikaša protiv uvođenja carskih reforama u Bosni, bila je skrhana porazom Husein-kapetana Gradaščevića, na Palama kod Sarajeva, maja meseca 1832 g. Husein-kapetan morao je, već juna meseca iste godine, da pobegne u Austriju. Bosanski velikaši su sad ponovo bili dovedeni u pokornost sultanu.

Nevesinjska puška našla je odjeka u Krajini i Knežpolјu. Knežpolјci oduvek su poznati buntovnici i borci za slobodu. Još za Maoške bune 1834 godine narod je krvavo stradao između Banje Luke i Gradiške. Ustanici su u masama ubijani.

O društvenom životu Sarajevo je za strance vrlo interesantno mjesto; stoga, svake godine, sve više i više viđamo ih po ulicama našim. — Nјih ne zanimaju pojedine velike i moderne zgrade i građevine novijega doba, jer to oni imaju na Zapadu mnogo impozantnije, modernije, monumentalnije i lјepše; — nego ih viđamo kako, sa fotografskim aparatima u ruci snimaju: Baščaršiju, pazar, Jekovac, Bembašu, Hrid, Principovu i Kozju ćupriju, Begovu džamiju, Šerijatsku školu, Belediju. dućane i dućandžije u Saračima, Sagrdžijama i Kazandžiluku — i ostale znamenitosti Sarajeva, koje se ne mogu vidjeti na Zapadu.

Proces islamizacije u Bosni i Hercegovini razvijao se mnogo brže nego je to bio slučaj u drugim našim pokrajinama i išao odmah u širinu zahvatajući kako gradska tako i seoska naselja. Za tu pojavu postojali su dublji politički, društveni i ekonomski razlozi koji se objašnjavaju stanjem i prilikama koje su Turci kod nas zatekli.