Istorijska čitanka

Apstrakt: U radu se, na osnovu arhivskih izvora narativnog karaktera iz zbirke sudije Petra Jovanovića koja se čuva u Arhivu Eparhije zvorničko-tuzlanske u Bijeljini, daje glavni presek tokova ustaničkih borbi u severoistočnoj Bosni. Naime, pristupa se kritički opisima Bune u planini Vučijak 1875. i borbama u Semberiji 1876. godine. U tim ustaničkim kretanjima značajnu ulogu su kao narodni prvaci imali sveštenici Blagoje Džabić, Cvijetin Mićić i Petar Mihailović. Iako je bila na pravcu vojničkog napredovanja srpske vojske iz Kneževine preko Drine ka unutrašnjosti, Istočna Bosna je, srazmerno manje, učestvovala u Ustanku 1875-1878. godine od Bosanske Krajine. Sa druge strane, oslobodilačkinapori tamošnjeg srpskog stanovništva nisu bili izvan okvira opšteg nacionalno-revolucionarnog oslobođenja Srpstva u celini.

obrenPrvi su ustanak podigli stanovnici Donjeg Drežnja kod Nevesinja 3. juna 1941. pod komandom narodnog heroja OBRENA IVKOVIĆA, tada podoficira Vojske Kraljevine Jugoslavije i simpatizera KPJ, kasnije istaknutog partizanskog komandanta, a posle rata pukovnika JNA. Prvu pušku ("Druga nevesinjska puška") toga dana na ustaše ispalio je TOMO IVKOVIĆ, dobrovoljac sa Solunskog fronta i nosilac Karađorđeve zvezde i partizanski borac 10. hercegovačke brigade, od osnivanja brigade do kraja rata. Tomo je umro 1950. u Sečnju u Banatu gde su se iselili mnogi hercegovački partizani.

borivoje milosevicAustrougarska uprava i srpski sokolski pokret u Bosni i Hercegovini u Prvom svjetskom ratu

Sokolski pokret je nastao 1862. u Češkoj pod idejnim vođstvom doktora filozofskih nauka Miroslava Tirša.  U nastojanjima da okupe što više pristalica, „Sokoli“ su istupali sa liberalnim parolama sveslovenskog jedinstva i uzajamne solidarnosti. Sokolstvo je od svog nastanka snažno naglašavalo ideje francuske revolucije: slobodu, bratstvo i jednakost, a okuplјalo je članstvo bez obzira na vjeru, stalež i nacionalnost.  Shvatiti „Sokole“ samo kao puko gimnastičko društvo bilo bi zapravo ograničeno shvatanje njegovog istorijskog zadatka. Započet kod Čeha, pokret se već 1863. prenio u slovenačke zemlјe kada je u Ljublјani osnovan „Južni sokol“.

borivoje milosevicSrpsko sveštenstvo i oslobodilački pokreti Srba u Bosni u poslјednjem vijeku turske uprave

Osmansko carstvo je kroz cijeli XIX vijek prolazilo kroz duboku političku, vojnu i ekonomsku krizu koju nisu bitnije zaustavili ni brojni reformski akti koje je donosila Porta.U rubnim dijelovima carstva, poput Bosne i Hercegovine, pojavio se niz muslimanskih feudalaca koji su nastojali da se što više osamostale od centralnih vlasti. Hrišćansko stanovništvo nalazilo se između dva žrvnja - pritisnuto visokim porezima i nepravilnostima u njihovom prikuplјanju te samovolјi lokalnih aga i begova.

U bivšoj SFRJ su, za samo dvadesetak godina, stvorene tri nove nacije, a prva rasprava o proglašavanju Muslimana novim jugoslovenskim narodom bila je oprezna, kao da su se zauzimale startne pozicije za ono što tek dolazi.

Nemojmo se šaliti!
PROCES formiranja evropskih naroda okončan je još u srednjem veku, a u bivšoj SFRJ odvijao se do sedamdesetih godina dvadesetog veka. Do Titovog dolaska na njeno čelo, Jugoslaviju su sačinjavala tri naroda, a desetak godina pre njegovog silaska s političke scene bilo ih je duplo više. Evropsku porodicu naroda, pored Makedonaca, Titova garnitura je obogatila i sa Crnogorcima, koji su sve do 1945. bili Srbi, i Muslimanima, kojima je samo u nekadašnjoj Jugoslaviji vera priznata za naciju.