Hercegovina - Nevesinje
- Detalji
- Datum kreiranja: 01 Mart 2015
Indeks članaka
Upravo tim starim rimskim i srednjovjekovnim putem, na Zaborane iz pravca Sarajeva u proljeće 1465. godine došli su Turci i uspostavili svoj logor u nevesinjskom polju odakle su dalje krenuli u osvajanje Gacka, Bileće i Trebinja.
Već od 12. juna 1469. godine u Nevesinju se pominje vojvoda turskog porijekla. Prvo stolovanje Turaka nije bilo u Vinčacu ili u Biogradu, kako se moglo očekivati, već u Žiljevu - četiri kilometra od Nevesinja.
Dubrovčani su po običaju novom gospodaru Nevesinja – vojvodi Huseinu poslali dar u avgustu 1470. godine. Nevesinje ima i kadiju od iste godine, dakle uspostavljena je potpuna vlast. Dolaskom Turaka u grad Vinačac-Vjenčac počinje da stagnira, a danas su na tome mjestu vidljivi bedemi i zidine vojničke kule. Srušena kula, zarasli i porušeni bedemi još uvijek podsjećaju na nekadašnji značaj ovoga grada u kome su stolovali župani i kneževi, kao i na burnu istoriju ovog grada i njegovog naroda.
Istorija ovih prostora (posebno turski period), protekla je u suprostavljanju svakom zulumu, samovolji i feudalnom kuluku, trpljenju i borbi za samoodržanje, osvajanje slobode, očuvanje nacionalnog i duhovnog identiteta, etičkih i kulturnih vrijednosti. To je i odredilo sudbinu ovog naroda, da budu stradalnici i ratnici u političkoj mreži evropskih dvorova i interesa istoka i zapada.
Istorija 19. i 20. vijeka ispunjena je ratovima za slobodu i ujedinjenje. Najznačajniji događaj ovog perioda je, nesumnjivo, Nevesinjska puška, ispaljena 23. juna 1875. godine u Bišini, na Četnoj poljani iz ruku nevesinjskog hajduka i harambaše Pera Tunguza i njegove čete. Ovaj ustanak dao je signal čitavoj buntovnoj Hercegovini da se digne na ustanak da bi vrlo brzo prerastao u veliku istočnu krizu - pitanje daljeg opstanka turske carevine na Balkanu, kao i podjelu njenih teritorija na tome prostoru. Zbog toga je ovaj ustanak vrlo brzo izgubio lokalni značaj, što su bile ranije bune, i dobio evropski značaj, kao nijedan događaj druge polovine 19. vijeka u zemljama pod turskom vlašću. Ovaj ustanak koji je počeo u Nevesinju, poznat je u istoriji kao Nevesinjska puška uvrstio je ovaj grad (Nevesinje) u udžbenike opšte istorije svih zemalja svijeta.
Najčešći početak buna i ustanaka bio je odgovor na nepodnošljivi teror da bi se došlo do slobode. Nijedan uspjeh na tome putu nije se mogao postići bez velikih žrtava, i ta borba uvijek je bila sa protivnicima mnogo jačim od sebe. Bunama i ustancima obično je prethodio sabor i dogovor glavara kod manastira i crkava koji su imali snagu zakona i uputstvo za borbu. Tako je bilo i pred početak Nevesinjske puške 1875. godine. Na Malu Gospojinu – 8. septembra 1874. godine kod crkve u selu Biograd, Nevesinje, sazvan je zbor narodnih prvaka Nevesinja na kome su vođe naroda u Hercegovini Jovan Gutić, Simun Zečević, Ilija Stevanović, Trivko Grubačić, Prodan Rupar i Petar Radović odlučili da se krene sa ustankom u proljeće naredne godine.
Brojni su uzroci ovom ustanku, ali je neposredan povod bio napad čete harambaše Pera Tunguza na turski karavan u Bišini (put Mostar-Nevesinje), na Četnoj poljani, dana 23. juna (po novom – 5. jula) 1875. godine i ubio sedam turskih kiridžija. Kroz dva dana u crkvi u Kifinu Selu 25. juna – (7. jula), donesena je odluka da se akcija za ustanak ubrza i u ostalim srezovima Hercegovine. Ustaničke čete već 27. juna (9. jula) u selu Krekovi su otpočele prvu borbu. To je preraslo u opšteevropsku krizu. Ustanici koji su krenuli u taj ustanak nisu ni slutili takav njegov ishod Berlinskim kongresom. Vjerovali su da krv daju za veliko djelo – narodnu slobodu i narodno ujedinjenje. Umjesto toga voljom velikih sila, ovom narodu i ovom prostoru jedno ropstvo zamijenjeno je drugim (umjesto Turske ove prostore okupirala je Austrougarska). Ove odluke razočarale su vođe i narod, ali i otrijeznile u borbi do konačnog cilja, oslobođenja i ujedinjenja 1918. godine.
Da je nezadovoljno novom austrougarskom vlašću Nevesinje je vrlo brzo pokazalo (opet prvi u okupiranoj BiH), ustankom 1882. godine u Ulogu (Nevesinje)
Slobodarski duh Nevesinja se iskazao i kroz dobrovoljački pokret (u Balkanskim ratovima i kroz solunske dobrovoljce - njih oko 1.000). Nevesinje je vječno kaljeno u otporu, pa ni pokret Mlada Bosna nije mogao bez nevesinjskog nadahnuća - žrtvom Bogdana Žerajića – člana ove organizacije.
Svoje slobodarsko opredjeljenje Nevesinje je pokazalo i u organizovanju demonstracija 27. marta 1941. godine (što je učinilo malo gradova) i time jasno stavili do znanja šta misle o novoj vlasti i na što su spremni. To su potvrdili potpunim odzivom u Aprilskom ratu 1941. godine.
Junski ustanak (opšti i prvi u okupiranoj Jugoslaviji) bio je treća Nevesinjska puška u posljednjih 70 godina. Ovaj ustanak je po svom značaju i dalekosežnim posljedicama u mnogom nadmašio sve prethodne bune i ustanke, čak i onaj iz 1875. godine, jer je dignut protiv najmoćnije vojne alijanse Trećeg rajha u dotadašnjoj svjetskoj istoriji pod čijom se okupacijom nalazila gotovo čitava Evropa. Nevesinjski junski ustanak počeo je 3. juna 1941. godine i bio je prvi organizovani oružani ustanak u porobljenoj Evropi. Da je bio prvi ustanak još zvanično nije priznat, ali niko ga nije osporio, već ga je samo ignorisao, jer njegovim priznavanjem i stavljanjem na mjesto koje mu u nacionalnoj i opštoj istiriji pripada, ne bi se uklapao u politički dogovorene datume početka oružanih ustanaka 1941. godine u pojedinim republikama Jugoslavije.
Nevesinje je i tokom rata u BiH bilo na udaru osvajača, ali su se borci Nevesinjske brigade uspješno odbranili od daleko brojnijeg naprijatelja i zaštitili narod i teritoriju. Najpoznatije su borbe u Prvoj mitrovdanskoj ofanzivi 1992. i Drugoj 1994.
U Nevesinju se nalazi spomen kosturnica u kojoj se čuvaju tijela Srba koji su nestali na području Hercegovine u periodu od 1992. do 1995.
nekad | sad |