Zapadni Srbi

Skip to content

Srbi u Federaciji BiH - Mostar

Detalji: Datum kreiranja: 18 Mart 2015

Indeks članaka

Strana 11 od 13

mostar 1991a

Mostar

Mostar je grad u Bosni i Hercegovini, smešten na obalama reke Neretve u sred Hercegovine. Mostar je jedan od četiri službena grada Bosne i Hercegovine, upravno sedište Hercegovačko-neretvanskog kantona i najveći grad u Hercegovini. Prema popisu iz 1991. godine imao je 75.865 stanovnika. Grad je poznat po čuvenom Starom mostu, izgrađenom u 16. veku, koji je srušen po naređenju komandanta HVO-a (Hrvatsko vijeće odbrane) Slobodana Praljaka, po zanimanju istoričara umetnosti, 9.11. 1993., da bi nakon rata most bio izgrađen ponovo. U celoj opštini, prema procenama federalnog zavoda za statistiku federacije Bosne i Hercegovine iz 2003. godine, ukupno živi 105.448 ljudi. Od toga, 50.019 Bošnjaka, 50.929 Hrvata, 3.644 Srba, i 856 ostalih. Okolina Mostara je veoma naseljena sa bogatim selima poput sela Potoci (2921 stanovnika 1991. god.), Vrapčići (3461 stanovnika 1991. god.), i Rodoč (4499 stanovnika 1991. god.).

Mostar se nalazi na jugu Bosne i Hercegovine, tačnije rečeno nalazi se u centru Hercegovine. Gradsko područje (Mostar i njegova okolina) se geografski može opisati kao čvorište sjeverne, zapadne i istočne Hercegovine. Kroz centar grada se proteže kanjon rijeke Neretve pa je Mostar poznat i pod nadimkom „grad na reci Neretvi“.

U gradskom području (opštini) Mostar smeštene su tri kotline: Bijelo Polje na severu, u kojoj je smeštena većina severnih prigradskih naselja; Mostarska, u kojoj je smešten grad Mostar i većina zapadnih prigradskih naselja i Bišće Polje na jugu, u kojoj je smeštena većina južnih prigradskih naselja i mostarska industrijska zona.

Najpoznatija brda oko mostarske kotline su: Hum, Brkanovo Brdo, Galac, Orlovac, Mikuljača, Žovnica, Planinica i Fortica, a sam grad se nalazi na nadmorskoj visini 60-80 metara. Dve najpoznatije planine koje se nalaze u blizini Mostara su Velež i Prenj. Kroz Mostar teku rijeke Neretva i Radobolja, a u njegovoj bližoj okolini nalaze se: Drežanjka, Buna, Bunica i Jasenica. Mostar je kao i većina hercegovačkih gradova veoma krševit.

Šire područje današnjeg Mostara bilo je naseljeno još u praistorijskom vremenu, što potvrđuju brojna nalazišta (više od 150) iz neolita, bakrenog, bronzanog i železnog doba. Među njima su naseljene pećine, grobovi, oružje, predrimski novac i sl. Uz stočarstvo i zemljoradnju u železnom dobu se razvija i trgovina s okolnim središtima.

Za vreme rimske uprave područje su naseljavala ilirska plemena, a administrativno je pripadao dalmatinskoj provinciji. U to doba nastaju i putevi u dolini Neretve. Bazilika iz 3. - 6. veka u Cimu (danas deo Mostara) verovatno je bila sedište biskupije Sarsenterum, koja se nalazila na području današnje Hercegovine.

Novo razdoblje nastaje padom Carstva i doseljenjem Slovena. Tokom ranog srednjeg veka područje Mostara pripadalo je pokrajini Zahumlje (Hum). Uprkos vrhovnoj vlasti Franaka, ovi su krajevi imali određeni stepen samostalnosti, posebno za kneza Mihajla Viševića (910. - 950.). Područjem su jedno vreme vladali Nemanjići, zatim bosanski ban, a tokom 14. - 15. veka sve su snažniji humski knezovi. Jedan od njih - Stefan Vukčić Kosača (u narodnim pesmama poznat i kao Stjepan zbog ijekavskog govora), koji je stolovao u Blagaju pored Mostara 1448. dobija naslov hercega (odatle i naziv Hercegovina).

Dan osnivanja grada Mostara vezan je uz izgradnju dve kule/utvrđenja, sredinom 15. veka, verovatno u doba hercega Stjepana. Utvrđenje na desnoj obali Neretve zvala se Cimski grad, a na levoj Nebojša. I prvi pisani spomen Mostara vezan je uz ove dve kule: dubrovački izveštaj od 3. aprila 1452. opisuje kako se Vladislav Hercegović pobunio protiv oca Stjepana, otevši mu neke posede. U izveštaju stoji: "ha preso quello di ... Blagay et do castelli al ponte de Neretva (uzeo je ... Blagaj i dva utvrđenja na mostu na Neretvi).

Ime Mostar prvi se put pojavljuje u turskom popisu stanovništva iz 1468.-1469., a da se ono odnosi na naselje oko dve kule na Neretvi jasno je iz jednog dokumenta sa sednice veća Dubrovačke republike 1474.

Tursko osvajanje Mostara dogodilo se verovatno 1468. U Mostaru je tada boravilo oko 35 osmanlijskih vojnika, kojima su podeljeni posedi, a zatečeni stanovnici su postali kmetovi. Ispočetka središte kajmakamluka, Mostar je zahvaljujući saobraćajnoj važnosti prelaza preko Neretve početkom 16. veka postao sedište hercegovačkog sandžaka. Godine 1566. dotadašnji drveni most zamenjen je kamenim, odluka kojoj je doprinio administrativni i saobraćajni razvoj grada.

U 16. i 17. veku beleži se intenzivno širenje grada; krajem ovog razdoblja Mostar je imao oko 10.000 stanovnika. Grad se razvijao kao tipično osmanlijsko naselje, s karakterističnim stambenim četvrtima - mahalama, i trgovačkom četvrti - čaršijom. Tokom 18. veka došlo je do stagnacije i pada broja stanovnika.

Godine 1833. osnovan je poseban hercegovački pašaluk sa sedištem u Mostaru, na čelu s Ali-pašom Rizvanbegovićem, koji je dobio i vezirski naslov. Otvoreni su i konzulati nekih zemalja (Austrija, Italija, Rusija, Britanija i Francuska). Saobraćajnom značaju pridonela je izgradnja puta Mostar-Metković 1862.