Zapadni Srbi

Srbi u Federaciji BiH - Glamoč

Glamoč

 Porijeklo imena Glamoč

Glamoč je grad i središte opštine koja se nalazi u jugozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine. Pripada Kantonu 10, odnosno Hercegbosanskoj županiji. Glamoč se prema nekim izvorima prvi put spominje 1078. godine, kao granična župa Splitske nadbiskupije, ali se pretpostavlja da je mjesto starijeg perioda nastanka.

O samom nastanku imena Glamoč postoji više teorija. Prema prvoj teoriji, grad je dobio ime od riječi dumača (što znači uvala), koja je raznim jezičkim transformacijama zbog praktičnih razloga preinačena u Glamoč. Prema drugoj teoriji, a prema nalazima njemačkog lingviste Jozefa Šica, riječ glamoč nastala je od riječi glama, koja označava kamenito golo brdo, čuku... koja se sa jedne strane polako i potpuno uzdiže, a sa druge ima strmi odsijek. U bugarskom jeziku riječ glama označava visoku stijenu, a izvorni oblik riječi je goloma, riječ prasrodna sa letonskom riječi pagalms. Prema jednoj od teorija o nastanku imena Glamoč, ovaj kraj je naseljavalo Ilirsko pleme Dalmati kao i širi prostor Balkanskog poluostrva, a naročito pojas dinarsko-dalmatinske zone. Ovo pleme je uglavnom zavisilo od ovaca kao pokretne imovine, lako prilagodljive za tadašnji način života. Prema imenici delma (u značenju ovca ) pleme je nazvano Delmatima, a regija u kojoj su živjeli Delmatia, što odgovara današnjem nazivu Dalmacija.

I danas postoje materijalni dokazi o životu Delmata u ovim krajevima, a to su uglavnom naseobine na vrhovima brda, nazvane gradine. Dalmati su zaposjedali vrhove brda radi preglednosti terena, a do danas živi uspomena kako su Iliri od Glamoča do Solina prenosili vijesti velikim platnenim površinama, obojenim naročitim bojama sa tačno određenim značenjem.

Dakle, po delmi, naseobina je prvo dobila naziv Delmoč, zatim Dlamoč , da bi dans nosila naziv Glamoč. Prema tome , ova riječ bi označavala kraj pastira-ovčara.

Istorijski podaci

Prema nalazima profesora Ivana Bojanovskog, prvog arheologa koji se bavio detaljnijim ispitivanjima spomenika ovog kraja, najstarije očuvane građevine na ovom području datiraju iz doba kada su ovaj kraj naseljavala ilirska plemena (praistorijski period). Na mnogim mjestima po čitavom polju pronađeni su ostaci njihovih građevina , a negđe i groblja. Njihove građevine su dobile ime gradine.

Poslije njih na ova područja dolaze Rimljani, čiji su se tragovi takođe zadržali. Važno je napomenuti da je kroz Glamočko polje prolazio stari rimski put Solin-Budimpešta, što govori o važnosti ovog mjesta. Pronađeno je mnoštvo ostataka iz tog perioda koji su prikupljeni do 1970.godine i izloženi u krugu osnovne škole da bi tokom rata nestali. Radilo se i na rekonstrukciji rimskog puta duž kojeg su pronađeni miljokazi. To su kameni stubovi visine oko 1,5 metara ukopani u zemlju te su imali funkciju da pokazuju udaljenost između mjesta na putnom pravcu i da predstave graditelje puteva iz tog vremena .Takva dva miljokaza postoje u dijelu grada koji nosi slikovit naziv Busija. Najveći broj spomenika pronađen je u području sela Halapić.

Novija istraživanja provedena tokom 2007, 2008. i 2009. godine dovela su do značajnih otkrića na teritoriji sela Halapić, gdje je pronađena bazilika iz trećeg vijeka i ostaci urni koje datiraju iz perioda ranog bronzanog doba. U selu Vrba pronađena je bazilika iz rimskog perioda. Rekonstrukcijom je utvrđeno da je izgrađena od ostataka religijskih objekata naroda iz predrimskog perioda, a čiji su temelji bili na istom mjestu. U istom zidu su pronađeni i ilirski i slovenski i rimski ornamenti. Po bazilici se da zaključiti da je ovaj prostor bio gusto naseljen, jer takvi objekti nisu postojali u slabo naseljenim područjima.

U srednjevjekovnim mapama mogu se pronaći još dva sada potpuno razrušena i zaboravljna grada. Jedan se zvao Orlac i nalazio se na strmoj litici u podnožju brda Rajan. Sada je taj teren pod šumom bijelog bora i iznad njega se često mogu viđeti orlovi, po kojima je vjerovatno i dobio ime. Nikakva istraživanja nisu vršena. Drugi grad zvao se Zmajevac i nalazio se iznad sela Radaslije, gđe sada postoji istoimeni potok. Ni u ovom slučaju nisu vršena nikakva ispitivanja. Prema nekim podacima, najstariji i najznačajniji nalaz iz srednjeg vijeka je Marojevića grad, koji je pripadao kralju Maroji, a koji se nalazi iznad Dakića kuća u zaseoku Carevica.

Iznad centra Glamoča, u dijelu koji nosi ime Stari grad, vidljivi su ostaci tvrđave. Nosi ime Tabija, što na turskom znači tvrđava. Ostali su srušeni zidovi i jedna kula koja danas prkosi vremenu. O njoj se zna toliko da je iz pred-turskog perioda. Bosanski kralj Ostoja II je na prostoru Tabije podigao sebi zamak, koji je dao na upravljanje porodici Klešić. Ova porodica je upravljala zamkom sve do dolaska Turaka 1538.godine. Stari zamak, u čijim se prostorima nalazila Bogorodična crkva, spalio je Gazi Husref-beg, a Turci su na zidinama zamka podigli kulu koja je služila kao zaštita pred napadačima.Graditeljska cjelina-Stari grad u Glamoču proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine od strane Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika 2005.godine.

Zavičajno udruženje "Glamoč" Banja Luka

• Prethodni