Srbi u Federaciji BiH - Sarajevo
- Detalji
- Datum kreiranja: 18 Mart 2015
Indeks članaka
Sarajevo
Sarajevo je glavni grad Bosne i Hercegovine i njen najveći urbani, kulturni, ekonomski i saobraćajni centar, glavni grad Federacije Bosne i Hercegovine i sedište Sarajevskog kantona, koji prema procenama ima 465.000 stanovnika. Kroz grad protiče reka Miljacka, a u neposrednoj blizini grada je i izvorište reke Bosne, sa popularnim izletištem Sarajlija, Vrelom Bosne. Oko grada su i planine: Trebević, Jahorina, Bjelašnica, Igman i Treskavica.
Grad Sarajevo je sedište najveće visokoškolske ustanove u zemlji, Univerziteta Sarajevo, i niza drugih visokoškolskih ustanova, čime se svrstava u red najvećih univerzitetskih centara u celoj regiji Jugoistočne Evrope. Uz nekoliko nacionalnih i gradskih teatarskih kuća, muzeja i kulturnih institucija Sarajevo je i važno mesto na kulturnoj mapi ovog dela evropskog kontinenta.
Sarajevo je grad burne istorije, koja je neretko imala uticaja i na globalna dešavanja. Tako je 1914. godine u Sarajevu ubijen austrougarski prestolonaslednik Franc Ferdinand, čime je otpočeo Prvi svetski rat, a sedamdeset godina kasnije, 1984. u gradu se održavaju 14. Zimske olimpijske igre. Tokom ranih 1990-ih godina ime grada Sarajeva ne silazi sa naslovnica dnevnih novina u celome svetu, jer se tu vodio jedan od ratova u novijoj evropskoj i svetskoj istoriji. Nakon rata od predratnih opština u kojima su Srbi bili većina osnovano je Istočno Sarajevo, koji je deo Republike Srpske.
Sarajevski region je bio naseljen još od neolitskog vremena. Iz tog vremena datira Butmirska kultura. Butmirsku kulturu su pronašli austrougarski arheolozi još 1893. godine. Butmirska kultura je bila jedinstvena sa svojom razvijenom grnčarijom i zanatstvom.
Sledeći su ovaj region naselili Iliri. Oni su potpali pod vlast rimskog cara Tiberija u 9. veku. Rimska kolonija Aquae Sulphurae je postojala na vrhu današnje Ilidže. Posle Rimljana, ovaj prostor su naselili Goti predvođeni Slovenima. U srednjem veku, Sarajevo je bilo deo Bosanske provincije Vrhbosna. Vrhbosna je bila glavni grad i nalazio se u centru današnjeg Sarajeva. Naslednici svetih Ćirila i Metodija su sagradili crkvu na Vrelu Bosne. Papski dokumenti govore da je 1238. u gradu sagrađena katedrala sv. Pavla. Naselje slovena Vrhbosna je postojalo od 1263. do osvajanja od strane Otomanske imperije 1429.
Intenzivni razvoj zanatstva i trgovine brzo su od Sarajeva stvorili bogat grad, raskrsnicu religija i kultura, trgovačkih puteva i svakojakih putnika. U XVI veku to je bio jedan od najbogatijih gradova na ovom području Balkana, kada su izgrađene i neke kapitalne građevine koje i danas predstavljaju bisere arhitekture i civilizacije tog doba. Tada je u Sarajevu, kao zadužbina Gazi Husrev-beg-a otvorena i Visoka škola, koja je gotovo u svemu podsećala na univerzitete u drugim velikim gradovima Evrope.
Sarajevo je od svog samog početka bio kosmopolitski grad. U njega se doseljavaju Jevreji isterani iz Španije, grade svoje sinagoge, grade se i pravoslavne crkve, a zatim i katoličke katedrale. Kao ni jedan grad u Evropi, Sarajevo je, stešneno između planina, našlo u sebi prostora za sve četiri velike svetske religije, kulture i civilizacije koje oni nose. Suživot koji je trajao vekovima stvorio je nove vrednosti, reklo bi se jedan novi kulturni i religijski sklad koji je izdržao sve istorijske izazove.
Dolaskom Austrougarske uprave na ove prostore, do tada uglavnom orijentalni grad Sarajevo, ulazi u zapadnu Evropu krajem XIX veka. To je vreme snažnog prodiranja na ove prostore zapadno-evropske kulture, privrede, običaja i drugih civilizacijskih vrednosti. Tada se u Sarajevu grade moderne fabrike, otvaraju škole zapadnog tipa, grad se obogaćuje zapadnoevropskom kulturom i arhitekturom, a otvara se i Zemaljski muzej, jedna od najznačajnijih institucija kulture na Balkanu.
Posle Prvog svetskog rata, koji je počeo ubistvom austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu 28. juna 1914, grad je došao na marginu interesa tadašnjeg režima i dinastije Karađorđevića, i može se reći da je grad Sarajevo između dva svetska rata stagnirao, pa i nazadovao.[traži se izvor od 09. 2009.]
Iza Drugog svetskog rata u Sarajevu se razvija industrija, školstvo, kultura i mnoge druge institucije koje ga čine metropolom i glavnim gradom Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine. U tom periodu osniva se i Univerzitet savremenog evropskog tipa, osniva se opera, mnoštvo muzeja i galerija, naučni instituti i drugo. Grad narasta na više od 400.000 stanovnika. Takvom kosmopolitskom i modernom gradu svijet povjerava organizovanje XIV Zimskih olimpijskih igara, koje su sa velikim uspehom i održane 1984. godine.
Nakon raspada SFRJ, Sarajevo je postalo glavni grad Bosne i Hercegovine. Tokom rata u Bosni i Hercegovini grad je bio pod opsadom Vojske Republike Srpske. Nakon rata od predratnih optšina u kojima su Srbi bili većina osnovano je Istočno Sarajevo.
Grad Sarajevo se sastoji od četiri gradske opštine: Stari Grad, Centar, Novo Sarajevo i Novi Grad, a zajedno sa susednim opštinama čini Kanton Sarajevo, koji je u sastavu Federacije Bosne i Hercegovine.
Grad Sarajevo je pre rata u Bosni i Hercegovini činilo deset opština: Vogošća, Ilijaš, Ilidža, Novi Grad, Novo Sarajevo, Pale, Stari Grad, Trnovo, Hadžići i Centar.
Nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma i reintengracije pojedinih naselja, nastaje Kanton Sarajevo, unutar kog se formira Grad Sarajevo od četiri opštine.
Sa druge strane opština Pale i Trnovo, kao i neki dijelovi opština koji su ostali u Republici Srpskoj čine grad Istočno Sarajevo. Istočno Sarajevo se do odluke Ustavnog suda o neustavnosti naziva zvalo Srpsko Sarajevo. Zvanično Grad Istočno Sarajevo čine: Istočni Stari Grad, Istočna Ilidža, Istočno Novo Sarajevo, Pale, Trnovo RS i Sokolac.
| |
 |
Etnicka karta opštine Sarajevo 1991.
Ilijaš je gradsko naselje i sjedište istoimene opštine koja se nalazi u kantonu Sarajevo, sjeveroistočno od grada Sarajeva. Površina opštine je 309 km², ili 24,2% teritorije kantona Sarajevo. Leži na nadmorskoj visni između 450 i 1500 m. U Ilijašu se nalazi pravoslavna crkva Svetog proroka Ilije sagrađena krajem 19. veka.
Po poslednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Ilijaš (u to vrijeme jedna od prigradskih opština Grada Sarajeva) je imala 25.184 stanovnika, raspoređenih u 77 naseljenih mesta.
Većinski naseljena srpskim stanovništvom, opština je od 1992. do 1996. svojim najvećim dijelom bila pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Dejtonskim sporazumom opština je pripala Federaciji BiH, a srpsko stanovništvo se u strahu mahom iselilo i naselilo širom Republike Srpske i drugih zemalja.
Geografske osobine predjela koji danas čine opštinu i njihov položaj sa povoljnom klimom, podesnost za zemljoradnju i stočarstvo, rudna i šumska bogatstva uslovili su rano naseljavanje na ovim područjima.
Najstariji tragovi života na ovim prostorima vezani su za doba paleolita, o čemu svjedoči i kompleks Bijambarskih pećina na Crnoriječkoj visoravni.
Između Olova i Vareša, Srednjeg i Čevljanovića, na prostornom platou Crnoriječke visoravni nalaze se bogata rudišta željeza, olova, mangana i žive. Na tom prostoru naplaćivana je carina još davne 1384. godine, a ruda je prenošena u Dubrovnik.
Prirodna bogatstva šume, rude, neiskorišteno zemljište i radna snaga, postaju naročito interesantna u doba Austrougarske vladavine kada se podižu i prva industrijska preduzeća, otvara rudnik, grade željezničke pruge.
S prvim godinama okupacije Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske pristupa se otvaranju rudnika, pa je tako već 1880. stupio u život rudnik mangana "Bosna" u Čevljanovićima koji je cijeli niz godina podmirivao potrebe Austrougarske monarhije.
Organizovano školstvo opštine vezano je za posljednje godine Austrougarske vladavine u BiH. Prva škola počela je sa radom 1908. u Čevljanovićima, zvala se "Werkhauss" koju su pohađala djeca rudara rudnika mangana.
Osmogodišnje škole u Ilijašu i Ivančićima počinju sa radom školske 1955/56 godine, škola u Ljubini je počela sa radom 1960/61, a zatim škole u Šićima, Sirovinama, Vukasovićima, Bioči, Malešićima, Karauli i Visojevici.
U školskoj 1991/92 godini neposredno pred rat u BiH nastava osnovnog obrazovanja se izvodila u sljedećim osnovnim školama: O. Š. "27. jul" Ilijaš, OŠ "Vlado Vuković" Podlugovi i OŠ "Evgenije Spahić Željko" u Srednjem i Podlipniku.
PAROHIJA U ILIJAŠU
Crkvena opština ilijaška ima jedan hram posvećen Sv. proroku Iliji. Hram je građen od 1879. do 1881. godine. Posle potpisivanja Dejtonskog sporazuma Ilijaš je pripao muslimanima. Vraćajući se na ovaj prostor 1996. godine muslimani su uoči Vidovdana provalili u hram i delimično ga zapalili. Crkvena opština je imala do rata 1992. godine tri zgrade: Svetosavski dom, prva srpska škola, sagrađen 1875. godine, služio je kao parohijski dom; parohijski dom, sagrađen 1925. godine, služio je kao sveštenički stan; parohijski dom (nekadašnja škola) sagrađen 1935. godine, nacionalizovan 1959, vraćen sudskim putem 1985. i služio kao stan drugom svešteniku. Sve tri zgrade su 1996. godine devastirane posle ulaska muslimana.
Do rata 1992. godine bile su dve ilijaške parohije. Prva parohija je obuhvatala sledeća mesta: Stari Ilijaš, Luka, Malešići, Bioča. D. Vogošća, Vlaškovo i Semizovac; Druga parohija: Novi Ilijaš, Podlugovi, Kadarići, Mrakovo, Sovrle, Ljubnići, Čifluk, Podgora i Očevlje.
Ilijašku parohiju od 1885. do 1996. godine opsluživali su sledeći sveštenici: Prokopije Damjanović; Trifko Maksimović, ubijen 1914; Nikola Skakić; Vasilije Zečević +1952; Danilo Marjanac 1952-1983; Jeremija Starovlah 1978-1996; Cvijan Golubović 1983-1996.
Mitropolija Dabro-bosanska
Katić Marko – Dvije ikone jerusalima iz Ilijaša
Vogošća je gradsko naselje i sjedište Opštine Vogošća, jedne od devet opština Kantona Sarajevo. Pre rata u Bosni i Hercegovini pripadala je Gradu Sarajevo.
Opština Vogošća pokriva 72 km², i udaljena je 6 km od centra Sarajeva, 70 km od Zenice i 100 km od Tuzle. Posjeduje komunikacijske veze, magistralni put Brod–Sarajevo-Metković, magistralnu železničku prugu Vinkovci (Hrvatska)–Sarajevo–Ploče (Jadransko more). Područje ima razvijenu infrastrukturu, elektroenergetske medije, ugalj, prirodni gas, prirodne resurse plodne doline rijeke Bosne itd.
Ilidža je opština u kantonu Sarajevo. Poznat je po banji, rekreativnim i turističkim sadržajima među kojima su najpoznatiji Vrelo Bosne i Stojčevac.
Opština Ilidža je jedna od devet opština Kantona Sarajevo i obuhvata njegovo jugozapadno područje. Ilidža se nalazi na 499 metara nadmorske visine, a najviša tačka teritorije opštine je Crni Vrh sa 1.504 metara nadmorske visine. Prostire se u samom podnožju planine Igman. Locirana je na centralnom dijelu važnog prirodnog magistralnog pravca koji ide dolinom rijeke Bosne i Neretve, spajajući se, na sjeveru, sa srednjom Evropom, i na jugu, izlazeći na Jadransko more. Ilidža spada u umjerene subalpske oblasti.
Ime Ilidža potiče od stare turske riječi iladž - što izvorno znači i označava mjesto koje je zdravo, koje nudi, daje i osigurava zdravlje, mesto koje liječi i na kojem svako može naći lijek.
Do 1992. godine površina teritorije opštine bila je 16.946 hektara. Dejtonskim sporazumom dio teritorije je ostao u Republici Srpskoj, tako da sada područje opštine obuhvata površinu od 14.950 hektara, odnosno 84,8% prijeratne površine. Prema popisu iz 1991. godine, odnosno podacima Federalnog zavoda za statistiku, na području opštine Ilidža živjelo je 67.937 stanovnika, a danas ima oko 60.000 stanovnika koji žive u 16 mjesnih zajednica: Blažuj, Butmir, Donji Kotorac, Hrasnica I i II, Ilidža Centar, Lužani, Osjek, Otes, Rakovica, Sokolović-Kolonija, Stup, Stup II, Stupsko brdo, Vrelo Bosne i Vreoca.
Po poslednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Ilidža (jedna od gradskih opština Grada Sarajeva) je imala 67.937 stanovnika, raspoređenih u 14 naseljenih mesta.
Teritorija opštine Novo Sarajevo zauzima centralni dio Sarajevskog polja. Graniči sa opštinama Centar, Novi Grad, Vogošća i jednim svojim dijelom, sa Republikom Srpskom, tačnije sa opštinom Istočno Novo Sarajevo. Opština Novo Sarajevo je administrativni, poslovni, kulturni, obrazovni, trgovinsko-uslužni dio grada Sarajeva.
Prostire se na površini od 11,43 km². Prije rata opština je zauzimala površinu od 47,15 km² što znači da sada oko 75% prijeratne teritorije pripada Republici Srpskoj, a ostatak Federaciji BiH. Prije rata, a prema popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Novo Sarajevo je imala 95.255 stanovnika i bila među najnaseljenijim gradskim opštinama. Danas na području opštine Novo Sarajevo živi 75.662 stanovnika (31.12. 2004. godine ).
Po poslednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Novo Sarajevo (jedna od gradskih opština Grada Sarajeva) je imala 95.089 stanovnika, raspoređenih u 8 naseljenih mesta.
Opština Novo Sarajevo se sastoji od sljedećih mjesnih zajednica: Pofalići I, Pofalići II, Velešići, Gornji Velešići, Željeznička, Dolac, Malta, Čengić Vila I, Kvadrant, Čengić Vila II, Hrasno, Hrasno Brdo, Trg Heroja, Grbavica I, Grbavica II, Kovačići, Gornji Kovačići, te Vraca.
"Bosanska vila" 1913.god.