Ilija Smiljanić
(Lika, nepoznato - Vučjak, klanac na Velebitu, 5. septembra 1654)
Uskočki harambaša i serdar.
Iz rada Božidara Petranovića, pisanog o srpskoj porodici Smiljanića u Srpsko-dalmatinskom magazinu iz 1841. godine, vidi se da je Ilija sin Petra Smiljanića, istaknutog harambaše rodom iz Like. Ilije je uskočki (morlački) harambaša, serdar i narodni junak Dalmacije iz 17. vijeka. Za vrijeme mletačko-turskog (Kandijskog) rata 1645-1669, kda je teret odbrane Dalmacije pao na uskoke, komandovao je odredom čija su dejstva, uz ostale uskočke čete, imala odlučujući značaj za odbranu Ravnih Kotara.
Osloncem na mletačku teritoriju, njegov odred je samostalno ili u sadejstvu sa mletačkim snagama branio granično područje, ali je i prodirao duboko u tursku teritoriju. Uspiješno se koristio gerilskim načinom borbe. Značajnije akcije njegovog odreda bile su: prodor jula 1649. godine na tursku teritoriju do Vakufa, pobijeda nad Turcima septembra kod Zvonigrada i oktobra kod Bilaja, razbijanje turskog odreda (5000 ljudi) kod Kortala 1651. i Ostrovice 1652, upad u Udbinu i uspiješan prepad na Glamoč 1653. godine i upad u Krbavu i Liku 1654. koji se završio njegovom pogibijom na Velebitu [1].
U Sabranim djelima Vuka Karadžića se nalazi pjesma Smrt Ilije Smiljanića [2]:
Nešto pišti u zelenoj travi:
Il’ je vila, ili ljuta guja?
Nit’ je vila, niti ljuta guja,
Veće pišti Smiljanić Ilija,
Ilija je rana dopadnuo
Al’ eto ti Mandušića Vuka,
Pa on pita svoga pobratima:
„Što mi cviliš, dragi pobratime?”
Veli njemu Smiljanić Ilija:
„Rane su mi, brate, odoljele”
Veli njemu Mandušiću Vuče:
„Moreš li mi, dragi pobratime,
„Moreš li mi, rane preboljeti,
„Da ti tražim lagane hećime,
„Da ti gradim mekane meleme?”
Progovara Smiljanić Ilija:
„Ne muči se, ne traži hećima,
„Ne harči se, ne gradi melema,
„Već me nosi mome b’jelu dvoru,
„Mome dvoru, mojoj staroj majci,
„Da mi majka moje rane vida,
„Ljuba moja da stere postelju,
„Seja moja da me vodom poji”
Veli njemu Mandušiću Vuče:
„Da te nosim, pobro, mome dvoru,
„Mati moja da ti rane vida,
„Ljuba moja da stere postelju,
„Seja moja da te vodom poji”
Progovara Smiljanić Ilija:
''Aja Bogme, dragi pobratime!
„Tuđa majka rane povređuje,
„Tuđa ljuba bregovito stere,
„Tuđa seja gorkom vodom poji”
To izusti, a dušicu pusti.
Reference
1. Jovan Radojčić, Srbi zapadno od Dunava i Drine – biografije (3. tom, str. 589); Novi Sad: Prometej (2009), ISBN 978-86-515-0317-0
2. Digitalna narodna biblioteka Srbije, Sabrana djela Vuka Karadžića: Smrt Ilije Smiljanića.
Izvor:www.tromedja.rs
Srpsko-dalmatinski magazin, 1842.
