Istorijske ličnosti.

Danilo Srdić

Vrhovine, 10. VIII 1896 - 28. VII 1937)

Poznat pod nadimkom Crveni komandant, je bio srpski revolucionar i sovjetski vojskovođa iz Like, poznat po učešću u Oktobarskoj revoluciji, ali i kao jedna od najistaknutijih žrtava Velike čistke.Nosilac je najvišeg sovjetskog odlikovanja Ordena Crvene zastave.

Rođen u ličkom selu Vrhovine 1896. godine. Po narodnosti Srbin. Godine 1912. se školovao u Beogradu prije nego što je otišao u Rusiju gdje ga je zatekao Prvi svetski rat i gdje je pohađao vojnu školu. Godine 1916. je upućen u 1. srpsku dobrovoljačku diviziju. Već za vrijeme Februarske revolucije se priključio revolucionarnim gibanjima i postao član Revolucionarnog vojničkog komiteta. Odatle je poslan u Petrograd gdje je uhapšen od strane Privremene vlade. Međutim, drugovi su ga uspjeli osloboditi iz zatvora te je u novembru 1917. sudjelovao u znamenitom jurišu na Zimski dvorac.

Serdić je potom osnovao 1. sovjetsko-srpski revolucionarni odred, od koga je nastao bataljon. Iste je godine postao članom RKP (b). Član Jugoslovenske komunističke grupe pri RKP (b) postao je decembra 1918. U borbama ispoljio vojne sposobnosti i postao istaknuti sovjetski komandant. Odlikovan je najvišim sovjetskim odlikovanjem Ordenom Crvene zastave, jer je "iako opkoljen sa svojom brigadom od znatno nadmoćnijih snaga neprijatelja, borbom izveo svoju brigadu iz opasnosti, nanijevši neprijatelju ozbiljan poraz."

Po završetku građanskog rata Ostao u Sovjetskom Savezu, školovao se i dostigao visoke činove u Sovjetskoj armiji.

Godine 1937. Danilo Serdić, komandant trećeg korpusa, iznenada je uhapšen kao „neprijatelj naroda” i streljan.

Danas jedna ulica u Minsku nosi njegovo ime.

„Balkanski orao“ kojem je Staljin slomio krila

Ličanin iz sela Vrhovine postao je jedan od najviših oficira u sovjetskoj armiji. Ovog konjanika Josif Visarionovič je prvo hvalio, a zatim ga streljao 1938.

Danilo Srdić je rođen 1896. u selu Vrhovine u Lici. Napustio je školovanje u Beogradu i otišao u Rusiju, gde je pred početak Prvog svetskog rata završio vojnu školu. Tamo se 1916. priključio Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji, a početkom 1917. prilazi boljševicima. Po zadatku odlazi u Petrograd, ali ga tu hapse zbog komunističke delatnosti. Iz zatvora ga oslobađaju vojnici iz njegove divizije. Oni ga biraju za komandanta odreda, i s njim na čelu u Oktobarskoj revoluciji 1917. napadaju Zimski dvorac. U novembru 1918. postavljen je za komandanta konjičkog puka koji se borio protiv „belih“.

Velika hrabrost

Pokazivao je veštinu u komandovanju, ali i veliku hrabrost, pa je dobio najviše sovjetsko odlikovanje Orden Crvene zastave, jer je „iako opkoljen sa svojom brigadom od znatno nadmoćnijih snaga neprijatelja, borbom izveo svoju brigadu iz opasnosti, nanevši neprijatelju ozbiljan poraz.“ Januara 1919. postaje komandant Krimskog revolucionarnog puka, pa posle komandant Druge konjičke brigade u armiji legendarnog komandanta Semjona Buđonija. U svojim sećanjima, komandant kozaka Ilja Dubinski opisao je događaj posle poraza u jednoj bici: „Buđonijeve vaspitne mere bile su opštepoznate. Postrojio je oficire jedinice i počeo jednog po jednog da udara bičem. Komandira puka Semjona Mihajloviča udario je bičem po obrazu. Kad je došao red na Danila Srdića, ovaj Srbin velikan izvukao je revolver i uperio ga u Buđonija, viknuvši:
- Ako sam kriv, ubij me! Ali ako me dotakneš bičem, ubiću ja tebe!

Buđoni i Vorošilov, koji je bio pored Buđonija, bili su zatečeni. Zaobišli su ovog vatrenog Srbina i otišli dalje.“

Po završetku građanskog rata u SSSR, Danilo Srdić je 1920. završio Generalštabnu akademiju. Sovjetska vojska nije tada imala činove,, ali je Srdić, kao komandant divizije, pa korpusa, bio na položaju general-majora. Živeo je s porodicom u Minsku. Sin Vjačeslav poginuo je 1943. u borbi s Nemcima.

Dok je komandovao konjičkim korpusom, jedan od njegovih potčinjenih bio je i Georgij Žukov, maršal u Drugom svetskom ratu. Srdić je odškolovao i druge oficire koji će kasnije postati komandanti armija i korpusa.

Staljinove čistke

Buđonijevim sećanjima dugujemo i opis Srdićevog susreta sa Staljinom 1936. Josif Visarionovič je tada obilazio granične jedinice, pa je Buđoni pozvao Srdića jer je Staljin hteo da ga vidi. Srdić, u uniformi s odlikovanjima, bio je visok dva metra i stajao naspram Staljina, koji je bio za tri glave niži od njega:

„Pogledaj ga! Pravi „balkanski orao“, rekao je Staljin tada. Ali samo osam meseci kasnije, po Staljinovom naređenju, Danilo Srdić je uhapšen zajedno s maršalom Tuhačevskim, zapovednikom Crvene armije 1925-1928, i brojim drugim visokim oficirima, pod apsurdnom optužbom da su „deo fašističke zavere“. Streljan je sredinom 1938. Devetnaest godina kasnije, sve ove žrtve Staljinove čistke rehabilitovane su.