U Ptolemejevoj Geografiji iz II. vijeka spominje se i na karti je upisano mjesto Serbinon ili Serbinum.
U djelu Itinerarium Antonini iz II – III vijeka stoji Servitium.
Na karti zvanoj Tabula Peutingeriana iz IV. vijeka stoji naziv Seruitio.
U djelu Notitia dignitatum iz oko 400. g. piše Servitti.
U dijelu Anonymi Ravennatis Cosmographia iz VII – VIII vijeka upisano je Serbitium.
Stari_mostSvi navedeni oblici: Serbinon, Serbinum, Servitium, Seruitio, Servitii, Serbitium odnose se na jedno mjesto, a to je po naučnicima, „bez dvoumljenja“, današnja Gradiška.Inače na području opštine Gradiška u dalekoj istorijskoj prošlosti najpoznatije je Sojeničko praistorijsko naselje u mjestu Donja Dolina.
Po službenoj nauci zasnovanoj na podacima vizantijskog cara Konstantina Porfirotenita Srbi su ovamo stigli u 7. vijeku i to iz Polablja. U vremenu od 7. – 12. vijeka Srbi su pored raštrkanih naselja pravili i okrugla zemljana gradišca. Na kružnom središnjem platou nalazilo se naselje, uglavnom drvene arhitekture, najčešće s kućama u kružnom nizu. Oko toga platoa nalazio se dublji jarak, a oko svega zemljani okrugli prsten – nasip. U Potkozarju dosada je otkriveno preko 30 takvih gradišca. Gradiška se prvi put posredno spominje 1295. godine (prije 700 godina) kao „Gradiški Brod“, dakle kao mjesto gdje se brodi = prelazi Sava. Osim toga oblika spominje se i samo StaraZgradaOpstineGradišce (Gradische), a 1330. godine spominje se i slobodna varoš Gradiška: libera villa de Gradisca u starosrpskoj župi Vrbasu. Gradiška je, dakle, u srednjem vijeku bila značajna kao prijelaz preko Save, pa se u tom smislu najčešće i spominje, naročito u 15 – 16. vijeku u vrijeme Jajačke banovine i borbi s Turcima, kad su Gradiška, Dubica i Kostajnica bile pod vlašću srpskoga despota Vuka Grgurovića.
Gradiška je pala pod Turke negdje između 1535. i 1537. godine i ostala pod Turcima sve do 1878. godine izuzevši tri kraća perioda kad je bila pod Austijom (1688.-1693., 1716.-1741. i 1789.-1797.). Bila je to prva kapetanija u Bosni i Hercegovini. Utvrda u Gradišci je više puta građena i rušena. Evlija Celebija oko 1660. spominje u Gradišci palanku, dakle drvenu tvrđavu, dok je tek 1767.godine sagrađen u Gradišci, na starom mjestu Serbinona, kameni grad, kojga su Turci nazvali Berbir, a koji je bio ruševan već 1875. godine , kako piše Šarl Irijart. Te tvrđave nestalo je posve nakon 1918.godine.
Berbir je bio na granici između Turske i Austro-Ugarske. Tu su se vodile teške borbe sve do 1878. godine, kada je Austro-Ugarska porazila Tursku i preuzela vlast.
Godine 1878. Austro – Ugarska je smjenila tursku vladavinu na prostoru BiH. Ta smjena nije imala za posljedicu samo smjenu vlasti. Dobro organizovana Austro – Ugarska uprava omogućila je da ovaj prostor postane dio Evrope.
U namjeri da trajno zadrži ovaj prostor Austro – Ugarska vlast je vršila kolonizaciju svog stanovništva. Tako da je 1879. godine doseljeno prvih 14 porodica iz sjeverozapadne Njemačke. Te porodice su osnovale novo naselje Vindthorst. Većinom su to bili
Česi, Poljaci, Italijani i Holanđani. Oni su kupovali zemlju od krajiških aga i begova po veoma niskim cjenama. Od 1879. do 1898. godine doseljenici su na prostoru Lijevča polja, koje je pripadalo gradiškom srezu, formirali šest novih naselja: Nova Topola, Vrbaška, Dubrave, Čelinovac, Trošelji i Miljevačka Kozara. Ta naselja bila su najrazvijenija, pošto su doseljenici sa sobom donijeli do tada nepoznata oruđa i mašine (gvozdene plugove, drljače, konjske kosačice), kao i nove kulture (jagode, sitno povrće, vinovu lozu, djetelinu, uljanu repicu), i najproduktivnije pasmine stoke.
Na razvoj ovog prostora uticale su mnoge promjene. Najsporije promjene dešavale su se u agraru. Sporo se ukidao spahijski sistem. Feudalni sistem i obaveze kmetova ukinute su tek 1911. godine. Kraj XIX i početak XX vijeka okarakterisalo je i postepeno iseljavanje muslimanskog stanovništva u Tursku i doseljavanje hrišćanskog stanovništva. Time je znatno izmjenjena etnička struktura ovog prostora.
U cjelini gledano Austro – Ugarska je izvršila prvi detaljni popis stanovništva, premjeravanje i meliorizaciju zemljišta, modernizovala i intenzivirala poljoprivrednu proizvodnju, trgovinu, zanatstvo, saobraćajnu povezanost, posebno pravac Banja Luka – Gradiška, kojim se preko Save BiH vezala sa Austro – Ugarskom. Na kulturnom planu vršene su promjene otvaranjem novih škola.
Poslije Prvog svjetskog rata i stvaranja kraljevine Jugoslavije 1918. godine opština Gradiška je nastavila postepen razvoj slijedeći započete promjene iz vremena Austro – Ugarske. Ovaj prostor i dalje ostaje prvenstveno agrarni kraj. Primitivnu poljoprivredu postepeno zamjenjuje modernija koja nije bazirana samo na zadovoljavanju vlasitih potreba, već i na preradi proizvoda i njihovoj prodaji. Gradiška je bila centralno naselje koje je stanovništvu pružalo administrativne , trgovačke, zanatske, osnovne prosvetne i zdravstvene usluge.
Drugi svjetski rat (1941 – 1945. god.) doveo je do velikog demografskog i materijalnog pustošenja, posebno u potkozarskom kraju opštine. U tom periodu stradalo je više od 11 500 ljudi u logorima Jasenovac, Stara Gradiška i Mlaka.
Poslije Drugog svjetskog rata, u vrijeme obnove zemlje i socijalističke izgradnje, prostor opštine Gradiška doživio je potpunu ekonomsku i društevnu transformaciju. Organizovane su i tri zadruge: stolarska, krojačka i obućarska. Vremenom ove zadruge prerastaju u velike fabrike i preduzeća. Dolazi do izgradnje novih ulica i naselja, te se razvija niz objekata stambenog, prosvetnog, trgovačkog, saobraćajnog i sličnog karaktera.
Gradiška danas izrasta u srednje razvijen grad, a posljednje dvije-tri godine karakterišu procesi planskog pristupa izgradnji i razvoju moderne urbane i otvorene gradske sredine i opštinskog područja u cjelini.
Svakako je potrebno istaći da je u toku realizacija projekta koji se odnosi na izradu monografije opštine Gradiška. Monografija kao dokument od velikog značaja za našu opštinu obuhvatiće period do 1985 godine.
Zvanična prezentacija opštine Gradiška
 |
 |
 |
 |
