Osman Đikić

Osman Đikić

(7. januar 1879, Mostar — 30. mart 1912, Mostar)

Bosansko-hercegovački i srpski pjesnik, autor drama, publicista i političar. Osman Đikić i Avdo Karabegović bili su među nosiocima srpske priče u Bosni među Srbima-muhamedancima.

Završio je osnovnu školu i pet razreda gimnazije u Mostaru, zatim je otišao u Beograd, odande u Carigrad, pa u Beč, gdje je završio trgovačku akademiju. Bio je bankarski činovnik u Zagrebu, Brčkom i Mostaru. 1909 izabran je za sekretara muslimanskog potpornog đačkog društva Gajret.

Tada se preselio u Sarajevo, gdje je uređivao i društveni list Gajret i vodio istoimeno društvo. 1910 pokrenuo je Bosansko-hercegovački glasnik, Musavat i politički list Samoupravu u Sarajevu, i bio mu je glavni urednik. Pisao je pjesme i mnoge stvari u prozi, u Bosanskoj vili, Zori i drugim književnim listovima. U društvu sa Avdom Karabegovićem Hasanbegovim i Omer-begom Sulejmanpašićem izdao je zbirku pjesama, pod naslovom Pobratimstvo(1900). Štampao je i posebno zbirku pjesama Ašiklije (1903).

Napisao je i niz rodoljubivih pjesama između kojih je »Srpska vila« posvećena Risti Raduloviću:

Oh ne plači vilo, utri gorke suze!
Jer već sunce milo i nama se rađa,
Brat se s bratom miri, prestanuće svađa!
I Srbin će stresti opet teške uze !!!

Poznate su mu pesme Oj kaduno, kono moja i Đaurko mila.

Sakupljao je narodne pjesme (rukopisna zbirka Hercegovački biser 60 pjesama) i bilježio običaje (Svadbeni običaji Muhamedanaca u Hercegovini, rukopis) U ljubavnoj lirici se oslanjao na sevdalinku i ugledao na pesnike Istoka, a pobožnom lirikom se obraćao muslimanskoj mladeži. Napisao je drame Zlatija (1905), Stana (1906) i Muhadžir (1909).

***
Đaurko lepa¹⁾

Srpski pesnik islamske vere Osman Đikić autor je „Đaurke“, koju su pevali vojnici u predahu između velikih bitaka.
Sada je imao Srbiju, Zoru i pesmu kojom je poručivao dušmanima:

„… Ne, nikad neće, ko se Srbom zove,
Pred vama strepit’, nit’ se molit vama,
Nećete prepast’ oči sokolove
Ovoga svjeta najžešćim mukama!“

Osman Đikić skoro da je priznavao bratsku krv kao prvu i trajnu vezu normalnog i zdravog pulsiranja ljudskog srca. U „Himni Srba muslimana“, on poručuje:

„Pojmo pjesmu, nek se vije,
Neka bratska ljubav sije,
Kroz naš zavičaj!
Srpska vila eno hiti,
Da nam lovor-vjence kiti,
Pojmo složno haj!

Srpski pesnici Vuk, Zmaj, Šantić, Ćorović, – bili su idoli Osmana Đikića. To je dokazao i svojim pesmama: „Branku“, „Zmaj Jovi Jovanoviću“, „Vuku Stefanoviću Karadžiću“ (pesma napisana povodom prenosa Vukovih kostiju iz Beča u Beograd).
Neki književni kritičari zamerali su Đikiću što malo radi na poezija a mnogo na političkim problemima. Zato su ga podsećali na onu poruku Skerlićevu, upućenu Petru Kočiću: „Ostavite politiku koju može da radi svako i radite književnost, u kojoj ste vi u vašoj zemlji-jedan…“
Ali, Osman Đikić je vodio unutrašnju borbu sa samim sobom, koju Skerlić, normalno, ne bi mogao da shvati. Trebalo je biti dobar musliman i Srbin.
Osman Đikić bio je pod velikim uticajem Jovana Ilića. Naročito u pesmama inspirisanim Orijentom i Bosforom. Ali, iz svih tih stihova, kucalo je srpsko srce i pratilo ga do kraja života. I dalje, gledao je Beograd, hvatao se za bratsku srpsku reč i ruku, i čekao ostvarenje vekovnih snova. U pesmi „Ispovijed“, koja je njegova lična himna porekla i rodoslova, Đikić kaže:

„… Islam mi je vjera sveta
Al’ mi ona ništ’ ne smeta
Da mi kuca srpsko bilo“.

U porodici Đikić dve sestre umiru od tuberkuloze. Mostarski pisci, svi redom, umirali su od iste bolesti: braća Šantići, Ćorović, Avdo Karabegović.
U trideset i prvoj godini 30. marta 1912. umro je Osman Đikić. Celoga života, osećao je duboku i bremenitu srpsku krv, pogledao i žurio u Beograd, učio, snevao i ugledao se na Ilića, Zmaja, Šantića, Vuka, Branka… Do kraja života, voleo je Zoru Mihailović i Srbiju.
Srbi su krenuli u Veliki rat. Prvi i Drugi balkanski i Prvi svetski rat. Srpska vojska je krenula na jug, d se brani od Turaka i Bugara. U časovima juriša srpske vojske, čule su se pesme „O, Srbijo“, „Domovini“, „U boj“, ali provirivali su srpski vojnici i u izbe stare Srbije – Prilepa, Prizrena, Kumanova, odakle su dopirale i pesme „Četir’ konja debela“, „Trojanac“, „Pusto beše“ i druge. Pesme iz ovoga doba pevale su se u toj ratnoj atmosferi. U zatišju srpsko-turskih okršaja, čula se i pesma „Đaurko mila“, brata po krvi, Osmana Đikića.
Sa srpskom vojskom, ova pesma prešla je i u Albaniju i čula se iz vojničkih logora u selu Agios Mateos na Krfu.
Između dva rata pesma „Đaurko mila“²⁾ ostala je da živi. Srpske i bosanske kafane odjekivale su ovom pesmom. Njeni izvođači bili su najčuveniji vokalni solisti narodne muzike: Vuka Šeherović, Bora Janjić, Uroš Seferović, a kasnije i Vule Jevtić.
U Beogradu, na Dorćolu, pedesetih godina, imao sam čast i zadovoljstvo da provodim duge sate u društvu velikog glumca Dobrice Milutinovića. Pričali smo i pevali. Pre svih stari as Dobrica voleo je pisce s mirisom i zvukom Juga i Istoka: Boru Stankovića, Sremca, Ćipika, Osmana Ćikića. Pesme derta, rujnoga vina, krsnih slava, starih, dobrih vremena. U poslednjim satima dorćolskih kafana, u atmosferi već prevrnutih stolica, još jednom bi velikan bine preživeo svoj čuveni kašalj, koji ga je godinama nervirao. Zajedno, završavali smo noć pesmom:
„… Čuj kako srce umilno tepa, ljubim te, ljubim, đaurko lepa…“

¹⁾Žarko Petrović- Iz feljtona „Glasa javnosti“ – „Kad je muzika ratovala“
²⁾ Na tekstove pjesama Osmana Đikića komponovane su melodije u narodnom duhu i uvrštene (kao i Šantićeve) u razne „antologije izvornih (!)bosanskih sevdalinki.“
„Đaurko mila“
„Akšam geldi“
„Oj kaduno,kono moja“ (Ašik osta na te oči)
„Došla Drina od brijega do brijega“
„Đela Fato“