Opština Istočno Novo Sarajevo formirana je 1992. godine pod nazivom Srpska Opština Novo Sarajevo, da bi nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma promijenila naziv u Srpsko Novo Sarajevo. Odlukom Ustavnog suda BiH, od 22. decembra 2004. godine, ovaj naziv je proglašen neustavnim i isti organ je donio privremenu odluku da Opština nosi privremeni naziv Lukavica, prema nazivu naseljenog mjesta u kojem je smješteno sjedište Opštine. Usvajanjem Zakona o izmjenama Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske iz 2005. godine član 3. („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj: 103/05. – 27. juli 2005. godine), Opština djeluje pod sadašnjim nazivom Opština Istočno Novo Sarajevo. Zakonom o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske iz 2009. godine član 5. („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj: 69/09. – 7. april 2009. godine) potvrđeno je ime opštine Istočno Novo Sarajevo. Opština Istočno Novo Sarajevo je jedna od šest opština u sastavu grada Istočno Sarajevo.
Opština Istočno Novo Sarajevo se nalazi u istočnom dijelu Republike Srpske i centralnom dijelu Bosne i Hercegovine. Smještena je na jugoistočnom dijelu Sarajevskog polja, od padinskih dijelova Trebevića i Jahorine, do ravnice prema naseljima Dobrinja, Kotorac i Kasindo. Opština dijeli jugoistočni dio Sarajevskog polja, koji je Dejtonskim sporazumom pripao Republici Srpskoj. Na istoku i na sjeveru graniči sa opštinom Istočni Stari Grad, na sjeveroistoku s opštinom Pale, na sjeverozapadu sa Kantonom Sarajevo (Federacija BiH), na zapadu i jugu s opštinom Istočna Ilidža jugoistočnim dijelom sa opštinom Trnovo. Sa površinom od 38 km2 ona je teritorijalno među najmanjim opštinama u Republici Srpskoj.
Povezanost i udaljenost opštine sa glavnim administrativnim centrima u okruženju putem drumskog, vazdušnog i željezničkog saobraćaja.
Cjelokupno područje opštine planinskog karaktera, pošto se nalazi iznad 500 m.n.v, sa prosječnom nadmorskom visinom od 803 m.n.v. Područje opštine Istočno Novo Sarajevo je većinom ruralnog karaktera. Veći dio teritorije smješten je na nadmorskoj visini iznad 600 m.n.v. gdje preovladavaju ravničarski i brežuljkasto-brdoviti makroreljefni oblici. Ravničarski tereni su doline rijeke Tilave i Lukavičke rijeke. To su krajnji istočni dijelovi Sarajevskog polja sa kotama terena 529,0 do 543,0 m.n.v. Ravničarski tereni su malih nagiba, do 5% i od 5–10%. Brežuljkasto-brdoviti teren zastupljen je na sjevernom i sjeveroistočnom dijelu teritorije, te na jugu i jugoistoku (brdo Pavlovac, visina 650 m). Idući prema rubnim naseljima, brdoviti teren na sjeveru i sjeveroistoku vezuje se za padine Trebevića i Jahorine (na istoku i jugoistoku), pa reljef poprima karakteristike planinskog sa nadmorskom visinom od 1000 m i više.
Područje opštine karakteriše pretplaninska klima, sa hladnijim zimama koje traju duže nego u kontinentalnoj klimi. Ljeta su topla, a relativno hladne zime. Međutim, zbog izraženijeg termičkog uticaja Jadranskog mora, jesen je toplija od proljeća. Srednja godišnja temperatura je između 9–9,5°C, maksimalna temperatura ne prelazi 40°C, a minimalna -30°C. Prosječne vrijednosti atmosferskog pritiska na području opštine su 953 do 959 mb. Godišnja količina padavina iznosi od 750–1000 mm i one su raspoređene neravnomjerno. Snježni pokrivač traje prosječno 1–2 mjeseca. Snježnih padavina nema u periodu od maja do septembra mjeseca. Srednji broj dana pod snijegom je 46.
Na teritoriji opštine nalaze se raznovrsni prirodni resursi značajni za opstanak ljudi i razvoj prostora kao što su šume i šumsko zemljište, poljoprivredno zemljište, izvorišta pitke vode, padinski dijelovi planina Jahorina i Trebević koji su pogodni za razvoj turizma. Najznačajniji prirodni potencijal čine vodni resursi. Dominantnu ulogu u hidrografskom pogledu na području Opštine Istočno Novo Sarajevo ima izvorište rijeke Tilava. Vrelo Tilava se nalazi na nadmorskoj visini od 585 m.n.m. To je tipično kraško vrelo sa velikim varijacijama u protoku i kvalitetu vode. Voda sa izvorišta Tilava koristi se za snabdijevanje pitkom vodom stanovništva donjeg dijela grada Istočno Sarajevo, te je snabdijevanje vodom vrlo kvalitetno, dok se voda sa malih izvorišta koristi za snabdijevanje stanovništva u višim zonama. Pored vrela Tilave hidrografsku mrežu upotpunjuju Lukavički potok i veći broj malih izvorišta opštine.
Zaleđe opštine Istočno Novo Sarajevo čine padine okolnih planina, Trebevića i Jahorine, koje su bogate prirodnim resursima kao što su drvna građa i hidroenergija. Ovaj autentičan ambijent na nadmorskoj visini od 1100 do 1300 m, sa bogatom florom i faunom i konfiguracijom tla, pogodan je za razvoj turizma i turističke infrastrukture.