Gerasim Petranović

Gerasim Petranović

(Šibenik, 23. april 1820 – Kotor, 18. april 1906)

bio je episkop bokokotorski i dubrovački (1874–1906). Doktorirao je teološke i pravne nauke.Osnovnu školu završio je u svom rodnom mjestu, Šibeniku, na italijanskom jeziku kod tamošnjih franjevaca.

Kao pitomac Zaklade arhimandrita Gerasima Zelića upisao se 1833. godine u gimnaziju u Sremskim Karlovcima, gdje je završio šest razreda, zatim je 1840–41. godine završio filozofiju u Zagrebu.

Bogosloviju je završio u Karlovcima i vratio se 1844. godine u Dalmaciju, a 14. oktobra iste godine zamonašio se u manastiru Krupi. Episkop Jerotej Mutibarić rukopoložio ga je 9. decembra 1844. godine za đakona, a odmah nakon toga postao je profesor klirikalne škole u Zadru. Episkop Mutibarić proizveo ga je 02. februara 1846. za protođakona, a 22. jula 1847. godine rukopoložio ga je za prezvitera. Episkop Stefan Knežević proizveo ga je 20. juna 1853. za protosinđela. Kao protosinđel proveo je dvije godine u Beču i nadzirao štampanje bogoslužbenih knjiga, koje je austrijska vlada dala da se štampaju, ne bi li iz crkava istisla ruske bogoslužbene knjige. Tamo se upoznao i družio sa Vukom Karadžićem. Godine 1855, 6. decembra, proizvede ga episkop Stefan za arhimandrita Manastira Dragovića. Kao arhimandrit manastira Dragovića otišao je ponovo 1858. o svom trošku u Beč, gdje je molio državnu pomoć za podizanje nove manastirske crkve. Od 1844. do 1860. bio je profesor klirikalne škole u Zadru, prekinuvši svoje profesorstvo jedino za vrijeme svoga boravka u Beču. Kad je 1860. godine stupila u život pravoslavna episkopska konzistorija u Zadru, koja je bila osnovana 1853, postaje prvi konzistorijalni arhimandrit, a kad je 6. novembra 1870. ustanovljena pravoslavna eparhija za Boku kotorsku i Dubrovnik, imenovan je za prvog episkopa. Godine 1874, 9. maja, prisvetio ga je bukovinski mitropolit za episkopa. Svečano je postavljen 26. maja iste godine u Kotoru.
Kao episkop počeo je da sprovodi organizaciju svoje novopostavljene episkopije. Osnovao je konzistoriju, počeo je svake godine da izdaje Šematizam svoje eparhije (Publikacija sa statističkim podacima o vjerskom životu, o značajnijim istorijskim dokumentima, kao i o aktuelnim dešavanjima u Boki) i da osniva prosvetna i humana društva. Tako je osnovao zakladu za zanate, za manastir Savino i za siromašnu školsku djecu. Živeći vrlo skomno, svu je svoju ušteđevinu davao za pomaganje pomenutih zaklada i za pomaganje siromašnih.
Episkop Gerasim Petranović radio je i na književnom polju. Od godine 1862–1871. uređivao je Srbsko-dalmatinski magazin, koji je 1836. godine osnovao njegov brat Božidar Petranović. U tom časopisu štampao je veliki broj svojih istorisjkih članaka. Izdao je u 3 knjige svoje i prevedene propovijedi pod natpisom Dobri pastir, molitvenu knjižicu Pobožna razmišljanja pri slušanju liturgije, koja su doživjela nekoliko izdanja. Spominjemo samo još njegovu Povijest Manastira Dragovića, koju je izdao 1859. godine, a čisti prihod namijenio za zidanje manastirske crkve. Uvažavajući njegove zasluge i rad, Bogoslovski fakultet u Černovicama dao mu je 1879. godine naziv počasnog doktora bogoslovlja.
Ovaj prvi bokokotorski episkop istakao se u borbi protiv rimokatoličkog prozelitizma. Kada je 1880. godine objavljena Enciklika Pape Lava XIII, Gerasim se energično suprotstavio njegovom pozivu da se pravoslavni vjernici pokatoličavaju. Uprkos tome, imao je vrlo tolerantan odnos prema rimokatolicima u Boki. Građani Kotora često su ga mogli vidjeti u šetnji s tadašnjim biskupom Franjom Ućelinijem. Bio je veliki prijatelj Njegoša i Vuka Karadžića.

Dr Dušan Lj. Kašić o episkopu Gerasimu navodi:
Među bokokotorskim episkopima (Gerasim Petranović, Dositej Jović, Vladimir Boberić), naročito se istakao Gerasim Petranović svojim literarnim i kulturno-prosvjetnim radom, naposljetku i svojim autoritetom koji je stekao u kulturnoj javnosti još prije svog izbora za episkopa.
Budimir Dubak za Svedok piše o sadašnjem ugrožavanju Srba i pripadnika i vjernika SPC-e u Crnoj Gori od strane crnogorske vlasti, te stanje poredi za događajima od prije više od sto godina i upućuje na značaj episkopa Gerasima u to vrijeme:
Veliki episkop Srpske pravoslavne crkve Gerasim Petranović, koji je bio na čelu eparhije Bokokotrske, Dubrovačke i Spičanske od 1874. do 1906. godine, i veliki prijatelj Vuka Karadžića i Njegoša, svojevremeno se u svojim uspomenama s tugom osvrnuo na tadašnje ugrožavanje Pravoslavne crkve.
Jedan nasrtaj se odnosio na poznatu encikliku pape rimskoga, „Grande munus“, koja je težila za time da Srpsku pravoslavnu crkvu potčini uticaju Rima. Druga se desila 1897. godine kad je biskup Štadler boravio u Kotoru i tada bio primljen kod episkopa Gerasima 13. maja iste godine. Epsikop Gerasim Petranović je tom prilikom svog visokog katoličkog gosta upozorio da nije dobro to što Katolička crkva čini. On je rekao da “smo svi grešni, ali nas spaja Hristova nauka i uči da se ljubimo. Stoga radimo svaki kod svoje pastve, u duhu Hristove nauke, ne dirajući u tuđe.“

Reference
1. Jovan Radojčić, Srbi zapadno od Dunava i Drine – biografije (3. tom, str. 106-107); Novi Sad: Prometej (2009), ISBN 978-86-515-0315-6

Izvor:Tromedja

Gerasim Petranović

„Ima i današnjim danom mnogo zaslepljenih ljudi koji drže i veruju da najbolji način za naći mir jeste gledati kako ćemo samo želje naše zadovoljiti, da nam se ispuni ono što želimo, kako ćemo zadovoljiti naše slavoljublje i nasititi naše lakomstvo, kako da imamo svega mnogo i u izobilju. No nalaze li oni u tome baš mir i spokoj? Varaju se, odgovara Sveto Pismo: sokrušenije i ozloblenije na puteh ih, i puti mirnago ne poznaša. Naišli su, veli, na put tuge i nesreće, jer tako ludo misleći, nisu poznali put istine i mira. I mesto da nađu sebi pokoj i zadovoljstvo, što su mislili naći kad dobiju bogatstvo, slavu i česti, našli su u njima nemir, brigu, tugu i nevolju. Onaj samo, koji u Boga najveće ufanje (nadanje) svoje postavlja, koji se pokorava svetoj volji njegovoj, taj jedino može se reći da je pravo spokojan, miran i blažen. U kakvim se god okolnostima života nalazio svuda će srećan biti.“
(bokokotorski episkop Gerasim Petranović u besedi o miru, druga polovina 19. veka)

vesti-online