PRAVOSLAVNI sveštenici bili su proganjani i zlostavljani, te su ih po nalogu biskupa, koji nisu prihvatili uniju, okovali u gvožđe i bacili u tamnice, gde je najveći broj njih izgubio život od gladi i tuge.
To je rečenica iz knjige Johana Hajnriha Švikera „Istorija unijaćenja Srba u Hrvatskoj“, za koju Vasilije Đ. Krestić, kaže da bi se morala naći u kući svakog srpskog intelektualca. U njoj se otkriva prava istina o unijaćenju i katoličenju Srba u Hrvatskoj.
Na drugom mestu Šviker je o divizijskom generalu grofu Petaciju, koji je komandovao oblašću Žumberka i okoline zabeležio: „One pravoslavne sveštenike koji bi krenuli u Žumberak da tamo krste decu i vrše službu Božju među pravoslavnima, dao je baciti u tamnice i naredio da se s njima okrutno postupa.
Nemilosrdno su te nesrećnike batinali, opterećivali teškim lancima i zatvorili u užasne kazamate. Kao pokriće za tu nehrišćansku rabotu služila im je izreka – zemlja je ujedinjena i, prema tome, ovuda ne bi smeo stupiti ni jedan unijat. Ovaj grofov primer sledili su i drugi. Tako je neki pounijaćeni sveštenik, dao privezati pravoslavnog sveštenika zbog toga što je dao pričest svojoj majci na umoru, poput konja u staji za pregradu i prisilio ga da u njoj jede i pije“.
Zbog ovakvih i sličnih činjenica, koje se naučno ne mogu osporiti, Šviker i njegovo delo su prećutkivani, a istorija nasilno pounijaćenih Srba je falsifikovana u duhu agresivnih ideja Hrvatske katoličke crkve i velikohrvatskih šovinista, koji su u pripadnicima pravoslavne vere od najranijih do naših dana videli samo šizmatike koje je, ne birajući sredstava trebalo privesti „pravoj i jedino spasavajućoj Kristovoj veri“.
U našem značenju reč „unija“ znači sjedinjenje, spajanje, spojenost crkava. Otuda reči „unijat“, „unijaćenje“. Unijati su „pripadnici grkokatoličke crkve, tj. nekadašnji pravoslavci koji su se pod političkim pritiskom ‘sjedinili’ sa rimokatoličkom crkvom, priznavši neke njene dogme, zadržavajući svoje obrede i organizacije“.
Jovan Cvijić kaže da su Srbi u Dalmatinskoj Zagori bili pod vlašću filadelfijskog mitropolita u Mlecima, pa nemajući svojih pravoslavnih crkava oni posećuju katoličke crkve i sahranjuju ih katolički sveštenici, da ima krajeva u kojima su Srbi prešli na katoličku ili unijatsku veru. Dešavalo se to naročito u Dubrovačkoj oblasti (Pelješac, Konavle), u Dalmaciji (Dicmo iznad Splita, okolina Makarske), u Hrvatskoj (Žumberak), na dosta mesta u Bosni i Slavoniji.
Po Cvijiću, koji se često poziva na delo franjevca Stipana Zlatovića („Frankovci države presvete Odkupitega i hrvatski puk u Dalmaciji“), preobraćanje pravoslavnih Srba u katolike dešavalo se u Dalmaciji, naročito u 17. veku. Franjevci navode mnogobrojne primere, prema kojima su na hiljade pravoslavnih Srba preveli na katoličanstvo. Njihovom akcijom 1931. godine čak su na „katoličko sjedinjenje“ prešli popovi sela Krička i Baljka u Petrovom Polju u Dalmaciji zajedno sa seljacima, a u isto vreme i obitelji u varošicama Drnišu i Vrliki. Franjevci pominju „samo one u većem broju, a predugo bi bilo kada bismo i pojedine bilježili“. Cvijić zaključuje: „I zbilja, mnogo više pravoslavnih pokatoličeno je nego što se može potvrditi zapisima i istorijskim izvorima“.
U Kaštelama, gde su svi katolici, većina porodica su Srbi poreklom iz Popovog Polja, Duvna u Bosni i iz Crne Gore.
U pravu je Jovan Radonjić kad, citirajući Milaša, zaključuje: „Stanje pravoslavnih Srba bilo je osobito teško pred kraj 17. veka u srednjoj i severnoj Dalmaciji. Bosanski franjevci razvili behu vrlo živu akciju u predelu oko Cetine. Njihov rad pomogao je splitski nadbiskup Stefan Kosmi, tako da su katolici počeli da osvajaju u čisto srpskom kraju oko Vrlike, Sinja i Dicma“.
Šesnaestog septembra 1742. godine održana je u Kvirinalu specijalna sednica Kongregacije u prisustvu pape Benedikta HIV i sedam kardinala. Raspravljano je o tome šta treba da se preduzme da se pravoslavni Srbi privedu Rimskoj crkvi.
Kad je 1760. godine generalni providur Dalmacije Diedo po naredbi Mletačke vlade podvrgao ponovno pravoslavno sveštenstvo u Dalmaciji rimokatoličkim prelatima, dalmatinski Srbi su se za pomoć obratili Rusiji.
U početku austrijske vladavine u Dalmaciji car Franc je posetio Trst. Tada je pozvan i pravoslavni vladika Kraljević da mu učini podvorenje.
Vladika se sreo i sa svemoćnim grofom Meternihom. I pred Meternihom je branio Srbe i pravoslavnu veru Srba, ali je kasnije izdao Srbe i pravoslavlje. Bio je pozvan u Beč. Sluteći da ga pozivaju po pitanju unije, Srbi su govorili: „Ako se bojite da vam neće hteti plaću davati, svi mi koji smo ovdje, učinićemo Vam pismeno… da ćemo toliko plate davati koliko sad od cara primate, tj. 6.000 forinti srebra…“. To nije pomoglo. Ovaj nametnuti episkop Grk fanariot, prebegli episkop bosanski, izdao je pravoslavne Srbe i postao unijat.
Odmah posle toga došla su četiri ukrajinska unijata da predaju bogosloviju. Srbi su se pobunili i pružili žestok otpor unijaćenju. U Šibeniku između katolika i pravoslavnih izbila je tuča, a proti šibenskom poslata je jedna dugačka pesma, u kojoj se izjavljuje negodovanje naroda i mrzost na unijatstvo, naposletku neustrašivost s kojim će svi ustati i do poslednje kapi krvi svoj zakon braniti i to starci sa štapovima, mladići s oružjem, žene s vratilima, devojke s preslicama, a djeda s kamenjem“. Sveštenstvo je uputilo caru, koji je bio u poseti Ljubljani, tajnu molbu, u kojoj je stajalo da „ovaj narod više mrzi na unijatstvo nego i na sami zakon turski“.
Posle bezuspešnog atentata na vladiku Kraljevića, nastao je veliki progon Srba, hapšenja i osuđivanja na dugogodišnju robiju. Episkop Kraljević je, ipak morao da napusti eparhiju; u Mlecima, gde je živeo, opet se izjasnio za pravoslavlje.
ZAGORJE CELA HRVATSKA
U JESEN 1955. godine u jednom govoru prema pisanju „Hrvatskog glasa“ najveći živući Hrvat dr Juraj Krnjević je rekao: „Pred jedno 120 godina Hrvatska je bila vrlo malena: Zagorje i okolica, to je bila Hrvatska… Onaj kraj gdje se govori „kaj“, to je Hrvatska…“
Carska protiv kaluđera
UNIJAĆENJE Srba nije prestajalo, ali su samo neznatni uspesi postignuti u selima Kričke, Boljaci i varošici Vrlici. I tu je otpor unijaćenju bio veliki, pa su Srbi ubili popa Petra Krčku zato što se sam pounijatio. Da dalmatinski Srbi nisu tako uporno čuvali svoju pravoslavnu veru, danas sigurno ne bi bilo Srba u celoj Dalmaciji. Oni nisu, kao Srbi u Žumberku i Križevcima, podlegli privilegijama i preimućstvima koje su im nuđenje: da ih vlasti materijalno pomaže, decu o državnom trošku školuju, da se zapošljavaju u javne službe i dr.
Unijaćenje Srba sprovedeno je u Istri. Tokom 1657. godine i kasnije biskup Poreča Ivan Batista de Ljudiće vršio je unijaćenje preko ranijeg misionara, dalmatinskog prevodioca Hiacinta Dimitrija. U Istri su Srbi najviše doprli na zapad i bili potpuno odvojeni od ostalih Srba. U takvoj situaciji morali su podleći unijaćenju.
Unijatski vladika i veliki prozelit Janko Šimrak navodi memorandum biskupa Benka Vinkovića iz 1637. godine austrijskom caru Ferdinandu III, koji mu iznosi svoje namere o unijaćenju Srba graničara: „Isprva se Srbima mogu ostaviti njihovi crkveni obredi, pa kada se budu bolje obučili u rimokatoličkoj veri, napustiće lako svoj grčki obred. Tako je bilo u Istri, u Senjskoj biskupiji i Vinodolu, gde se Srbi, napustivši svoju veru i obrede ne zovu više Srbima (Vlasima) već Hrvatima“.
O tome dr L. M Kostić kaže: „Od ovog nadasve dragocenog akta postaje jasno da katolički prozelitizam, dirigovan iz Rima, kao čisto verska akcija, dobija u predelima Hrvata formu krađe narodnosti, prinudnog primanja tuđe narodnosti. I na tome su Hrvati ostali sve do današnjeg dana“.
Ovaj akt, takođe, dokazuje da je bilo prevera i menjanja narodnosti u Istri i Hrvatskom primorju još pre 1637. godine, možda i mnogo pre.
Sa ovim tekstom dr L. M. Kostić daje značajne podatke koji se ne mogu zaobići: „U Peroj, koji se kao srpska oaza zadržao i pod Austrijom i pod Italijom, i tek sad nestaje pod Hrvatima, Srbi su prinudno preseljeni sredinom 17. veka. Tu je prebačeno srpsko stanovništvo sa brda iznad Budve u Srpskom primorju godine 1657. To se mesto dobro održalo protiv svih pokušaja prozelitizma i krajem 17. veka u njemu stanuju isključivo srpske porodice: Ljubotina, Brajići, Drakovići, Vučelići, Vučetići, Maričevići, Popovići i Radulovići.
Po Aleksu Iviću, „neprijateljstvo katoličkog sveštenstva i austrijske vlade prema pravoslavlju bivalo je sve jače i sve očiglednije. Naročito su zabranjivali Srbima podizanje manastira i preseljavanje kaluđera pravoslavnih iz Turske na austrijsko zemljište. Kad 1642. godine odbegoše iz manastira Rmnja i Moštenice oko sto kaluđera na primorsku granicu, noseći uza se manastirske dragocenosti i ukrase, zamoli njihov iguman Kiril dozvolu da podigne u Primorju jedan manastir.
Zapitan u toj stvari za mišljenje, predloži grof Frankopan da se odbije igumanova molba, jer će se, kao što on reče, lakše uvesti u tom slučaju katolička vera među pravoslavne. Srbi Krpoćani, veli Frankopan, primili su svi listom katoličku veru, a ima tome nekoliko primera i u Žumberku kao i u Uskočkoj Gori“. Na intervenciju grofa Frankopana, koji ni ovom prilikom nije mogao pokriti svoju mržnju prema svemu što je srpsko, izađe januara 1643. godine careva rezolucija da se kaluđeri i popovi srpski iz Turske ne primaju i da se ne smeju naseljavati po Hrvatskoj i Slavoniji“.
Pojedinačno katoličenje nastavljeno je i dalje i to vrlo uspešno. Po Adamu Pribićeviću („Naseljavanje Srba po Hrvatskoj i Dalmaciji“, Vindzor, Kanada 1955), to je naročito bio slučaj u Lici gde su, „pretnjama i azilom pokatoličeni: Adžije, Starčevići, Petrovići, Uzelci, Vukovići, Došeni i drugi“. A bilo je prelaza u katoličku veru pojedinaca koji su bili od centralne vlasti naročito odlikovani ili unapređeni; uslov je bio – odricanje pradedovske pravoslavne vere.
Na primer, „u vojsci bila su pravoslavnim Srbima više od dva veka onemogućena napredovanja u više vojničke stepene samo zato što su pravoslavni. Tek za vreme carice Marije Terezije uspeli su pojedini pravoslavni Srbi u Hrvatskoj da dobiju i najviše činove. Jedan od prvih bio je Mihailo Mikašinović, sin krajiškog vojvode iz sela Plavšinaca kod Koprivnice. On je svojim junaštvom i drugim vojničkim vrlinama uspeo da od carice dobije čin podmaršala austrijske vojske i titulu barona iako je uvek ostao odličan Srbin i pravoslavac i odlučan branilac pravoslavlja u Varaždinskom generalitetu kada se svim sredstvima nastojalo da se Srbi odbiju od pravoslavlja i sjedine s Rimskom crkvom. On je čak bio protiv toga da se Srbi žene katolkinjama „da ne bi i sami radili na zaturanju svoga naroda“, kako se izražavao u jednom sačuvanom pismu mitropolitu Nenadoviću iz 1769. godine.
Jovan Radonjić podseća da je akcija protiv pravoslavlja povedena još žešće neposredno posle sklapanja Karlovačkog mira u januaru 1699. godine. A kad je Habzburška monarhija u proleće 1716. godine ušla u rat s Turcima i srpska oružana pomoć bila joj je potrebna više nego ikad, akcija protiv pravoslavlja je skoro prestala. Srbi u srezu Križevačkom to koriste žaleći se na unijatskog episkopa u manastiru Marči Rafaila Markovića i tražeći postavljenje pravoslavnog vladike. Kad dvor nije odobrio postavljenje pravoslavnog vladike, Srbi su se pobunili u Varaždinskom generalitetu.
NEĆE DA KLEČE
TAMO gde katolička crkva nije uspela u direktnom preveravanju, Srbi su bili prinuđeni da ne rade na katoličke praznike, da rade na svoje pravoslavne praznike, da idu na njihove litije, da prihvate novi kalendar… Srpski sabor se 1769. godine žali dvoru da domaće državne vlasti nagone „naše jednoverne da idu u katoličke litije i da kleče, što u našoj crkvi nije u običaju, pa se na to nagone i batinaju, i to: ono prvo se događa u Novoj Gradiškoj i po mnogim mestima u Slavoniji, a ovo drugo po Karlovačkom generalitetu i po Baniji“.
Slovo vladike Teofana
MAĐARSKI parlament je 1412. godine priznao pravoslavnu veru, a hrvatski sabor je još 1609. godine zaključio da se u Hrvatskoj priznaje samo rimokatolička vera. I tek 1781. priznao je pravoslavnu veru u Hrvatskoj car Josif II protiv volje hrvatskih „staleža“. Godine 1741. progurali su Hrvati na ugarskom saboru zakon kojim se pravoslavna vera zabranjuje na području Hrvatske, ali ga carica nije prihvatila, jer su joj Srbi bili potrebni za borbu sa Pruskom. Ostao je na snazi propis da se u Hrvatskoj i Slavoniji svi koji nisu katolici isključe od službe i imovine.
I sam Štrosmajer bio je za uniju i unijaćenje Srba, naročito posle 1878. godine. Više puta on je pozivao da se dobrovoljnom unijom izmiri Istok sa Zapadom. Na to je gornjokarlovački vladika Teofan (Živković) u svojoj Duhovnoj besedi 1881. godine odgovorio: „Prije će biti što još nije bilo: prije će Lika usanuti cela, a izaći Glina do Kistanja; a Jezeram Kupa okrenuti, i Karlovac preći na Rijeku, a Rijeka pod Komogovinu, nego šta će poslušati toga glasa, i prevrnuti vjerom, pravoslavni srpski narod moga kraja“.
Najjači pritisak za unijaćenje Srba bio je u Žumberku, o čemu je najpotpunije dao prikaz Austrijanac Johan Hajnrih Šviker na osnovu bogate dokumentacije iz Bečke arhivske građe u svojoj knjizi „Historija unijaćenja Srba u Žumberku“. Sjajan predgovor napisao je Žumberčanin Nikola Živković. Ovu vrednu knjigu hrvatski znanstvenici ne pominju, jer im istina izneta u njoj o unijaćenju Srba u Žumberku, nikako ne odgovara.
Žumberčani su se opirali puna dva veka, ali su najzad svi do jednog prevedeni u unijate. O tome Adam Pribićević kaže: „Žumberak je podlegao Uniji oko 1750. posle mnogo godina junačke borbe. Nagurali su mu unijate sveštenike i zabranili prilaz pravoslavcima, sveštenicima i vršili zulum svake vrste. Kad ni to nije pomoglo, mobilisali su ih kao graničare, postrojili u redove i tražili da pristupe uniji, pod pretnjom sudu za nepokretnost“.
Po želji Ugarske dvorske kancelarije Marija Terezija je naredila da se održi novo savetovanje o žumberačkom problemu; ono je održano 14. marta 1760. godine pod pokroviteljstvom Ugarske dvorske kancelarije – kancelara grofa Palfija. Na savetovanju je bio i predsednik Ilirskog dvorskog poslanstva baron Barnštaun, na koga se u svojoj knjizi Šviker često pozivao kao najobjektivnijeg učesnika i očevica. Postavljena su dva pitanja: da li se grčko-katolički biskup svidnički ima ustoličiti u Žumberku i kakav stav zauzeti u odnosu na karlovačkog pravoslavnog vladiku i njegove vernike, koji žive u Žumberku.
Svi su se složili da svidnički unijatski biskup treba da bude ustoličen u žumberačkom području poput njegovih prethodnika. Za drugo pitanje postignuta je saglasnost da karlovački pravoslavni vladika sme, ako se radi o hitnom poslu, da putuje u Žumberak, ali mu se ne dozvoljava da se tamo naseli. Nijednom unijatu nije dozvoljeno da pređe u pravoslavnu veru, ali se dozvoljava pravoslavcima da se pounijate, ali ako neki pravoslavni sveštenik uspe da nagovori nekog unijata da pređe u pravoslavlje, obojicu oštro kazniti i proterati iz generaliteta. Pravoslavnim sveštenicima, koji žive u Žumberku, treba dozvoliti versku slobodu prema postojećim propisima precizno utvrditi koliki je broj pravoslavnih sveštenika u Žumberku. Tek pošto se situacija smiri, utvrdiće se broj unijata i pravoslavaca u Žumberku.
Marija Terezija je prihvatila sve zaključke.
General Petaci je nastavljao poslove na unijaćenju Srba. Uz pomoć svojih vojnika prisiljavao je pravoslavne „da svojim potpisom pokažu da su za uniju“ i zabranjivao je karlovačkom vladici pristup u Žumberak. Karlovački mitropolit žalio se zbog toga 1. maja 1761. godine Kraljici i molio da se obustave takve rabote, a iznuđeni potpisi da se proglase nevažećim.
Prilikom odlaska Srba graničara u rat marta 1761. godine vikar unijatskog biskupa tražio je pismena izjašnjavanja od žumberačkog bataljona i od njihovih prisutnih rođaka na otvorenom prostoru kod Pribića, „kojim potpisani pod zakletvom priznaju za sebe i za svoje porodice, da žele živjeti i mrijeti po starom grčkom obredu u pravoj katoličkoj veri i pod rimskim papama i da nikada neće priznavati ni prihvatati druge biskupe ni sveštenike, nego sadašnjeg biskupa Božičkovića i njegove naslednike istinski sjedinjene s rimskom crkvom“. Božičković je bio unijatski biskup.
Pravoslavne graničare Srbe su tokom vojni silili da posećuju katoličke crkve.
Potpukovnik grof Harberštajn izdao je 20. oktobra 1761. godine pismenu zabranu žumberačkim unijatima da idu u „vlašku crkvu“ naređujući im da idu u katoličku crkvu. A karlovački biskup unijatske vere tražio je od grofa da ne dopusti da se „još ovo malo unijata, koji žive u Žumberku, otuđe i pređu u „vlašku veru“. Grof Petaci je poslao dva oficira, dva Gvozdanovića u žumberačku četu da kontrolišu žumberačke unijate, da li redovno posećuju rimsko-katoličku službu Božju.
MRŽNJA GROFA PETACIJA
DIVIZIJSKI general u karlovačkoj komandi grof Petaci bio je fanatični pristalica rimokatoličke crkve i ogorčeno protivnik Srba i pravoslavlja. Pravoslavne sveštenike koji bi krenuli u Žumberak da krste decu i tamo vrše službu Božju dao je baciti u tamnicu. Tu su ih nemilosrdno batinali i opterećivali teškim lancima.
IVO VOJNOVIĆ KATOLIK
NEKOLIKO poznatih Srba su u to vreme postali katolici i Hrvati: istoričar Tadija Smičiklas (Žumberčanin), Ivo Vojnović i Milan Ogrizović, posredno Petar Preradović, neposredno Starčevićeva majka (bila je Srpkinja). Srpske porodice u severnoj Hrvatskoj pokatoličile su se i dobile plemstvo: Kukuljevići, Draškovići, Ožegovići, Sladojevići i drugi.
Zakon ministra Budaka
NEZAOBILAZNI Viktor Novak („Magnum crimen“), Hrvat, na osnovu mnogih autentičnih dokumenata, činjenica i svojih ličnih saznanja kao očevidac mnogih događaja, naročito iz perioda vladavine tzv. Nezavisne Države Hrvatske, naglašava kao nespornu činjenicu, da je sav visoki i viši kler, a velikim delom i niži sloj hijerarhije Katoličke crkve u NDH bio obuzet „fiks idejom da je Providnost odredila NDH jednu osobitu misiju odbrane zapadne civilizacije i rimokatolicizma od pravoslavlja“ (i komunista).
I Vatikan i vodeće ličnosti katoličke crkve u Jugoslaviji strahovali su da pravoslavlje ne prevlada sve do granice Italije. Stoga su se nadali da će uspeti „da se NDH
izgradi u neprelaznu branu protiv pravoslavlja, kao izrazito katolička država. Pritom je 1.900.000 pravoslavnih Srba smetalo da se ta želja ispuni. I zato je prvi zadatak bio da se Srbi uklone iz Hrvatske.
Bio je to razlog da se Vatikan i Katolička crkva u Hrvatskoj sa velikim žarom prihvate da aktivno učestvuju u sprovođenju zvanične politike genocida NDH nad Srbima:
„Jedan deo Srba ćemo pobiti, drugi ćemo raseliti, a ostale ćemo prevesti u katoličku vjeru i tako pretopiti u Hrvate“.
Ove reči je izrekao ministar Bogoštovlja i nastave NDH dr Mile Budak na zboru u Gospiću 22. juna 1941. godine i time proklamovao politiku genocida nad Srbima u Hrvatskoj kao zvaničnu politiku Nezavisne Države Hrvatske.
Ovaj veliki mrzitelj Srba i pravoslavlja na zboru u Vukovaru 8. jula 1941. godine rekao je da Srbi koji žive u Hrvatskoj nisu Srbi, već „dotepanci“ (prosjački doseljenici) sa istoka i da su „ujedinjeni samo sa Pravoslavnom crkvom, a mi nijesmo uspeli da ih asimilujemo. Međutim, neka znadu, da je naša lozinka: ili se pokloni ili se ukloni“.
NDH je 3. maja 1941. godine donela Zakonsku odredbu o prelazu sa jedne vere na drugu, a ministar Bogoštovlja i nastave dr Mile Budak odmah zatim doneo je Upute prigodom prelaza s jedne vere na drugu i sprovođenje Zakonske odredbe od 3. maja. Na osnovu ove zakonske odredbe Kancelarija nadbiskupskog duhovnog stola u Zagrebu na čelu sa Stepincem izdala je uputstvo o katoličenju Srba i poslala je svom sveštenstvu, svom velečasnom kleru, nalažući im da odmah počne katoličenje Srba, tj. sprovođenje te Pavelićeve Zakonske odredbe o prelazu s jedne vere na drugu.
Svestan značaja katoličenja Srba, Stepinac je poverio profesoru Teološkog fakulteta u Zagrebu, dr Stjepanu Bakšiću da izradi propis za primanje u katoličku crkvu i uputstvo šta treba znati kod primanja u katoličku crkvu.
Ministar Budak se 14. jula 1941. godine obratio pismom Ordinarijatu da u poverljivoj formi obavesti sve župne urede o pitanjima primanja pravoslavnih Srba u katoličku veru. U pismu se kaže: „…da se u katoličku crkvu ne primaju pravoslavni popovi, učitelji, zatim opća inteligencija i napokon bogati sloj trgovaca, obrtnika i seljaka radi kasnijih eventualnih odredaba s obzirom na njih, da se ne bi izvrgavala neugodnostima vjera i ugled katolicizma…“ Samo izuzetno, uz prethodnu dozvolu Ministarstva pravosuđa i bogoštovlja „dopušteno je niže i siromašno pravoslavno kućanstvo primati uz prethodnu pouku u katoličkim istinama“.
Stepinac shvata značenje tih Budakovih reči i odgovara mu 16. jula iste godine preko Generalnog vikara Zagrebačke nadbiskupije dr Josipa Lacha: „Svatko razumije opravdanu brigu Nezavisne Države Hrvatske da se zaštiti od onih elemenata koji bi se eventualnim vjerozakonskim prelazima želeli uvući u hrvatski narodni organizam, te u njemu eventualno destruktivno djelovati“. Sve u svemu, kaže se na kraju u tom odgovoru, ovaj će „Ordinarijat nastojati provesti u život intencije hrvatske vlade…“
Dr Mirko Puk, ministar pravosuđa i bogoštovlja, doneo je naredbu da „nakon osnivanja“ NDH naziv „srpskopravoslavna vjera“ nije više u skladu sa novim državnim uređenjem i nalaže se „da se ubuduće ima upotrebljavati naziv grčko-istočna vjera“. Toga su se Stepinac i njegovi biskupi i sav ostali katolički kler strogo držali, pa su od tada upotrebljavali naziv: „grčko-istočna vjera“, „grkoistočnjaci“, „šizmatici“. Ovo zadnje su najčešće upotrebljavali posle dobijanja instrukcija od državnog sekretara Vatikana kardinala Maglionea, da se u postupku katoličenja Srba u Hrvatskoj naziv „pravoslavni“ zameni nazivom „otpadnici“ ili „šizmatici“.
U Instrukcijama Svete stolice Stepincu, sa potpisom kardinala Eugena Tiserana 17. jula 1941. godine, kaže se da će katolička crkva u Hrvatskoj i Stepinac lično „steći ponovnu zaslugu tim svojim dragocenim doprinosom za pravilan razvoj katolicizma, gdje postoje tolike nade za obraćanje nesjedinjenih“. A u jednoj odredbi Svete stolice od 18. oktobra 1941. godine piše: „Gdje god postoje već organizovane grkokatoličke župe (župa grkokatoličkog obreda) neka se upute nesjedinjeni. Ako isti odijeljeni (nesjedinjeni) neće ili ne mogu održati istočni obred, neka im se daje sloboda prihvatiti latinski obred“.
Dr M. Bulajić („Misija Vatikana u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj“) kaže da je nasilno pokatoličavanje pravoslavnih Srba, njihovo unijaćenje, ocenjeno „dragocjenim doprinosom za pravilan rad katolicizma“.
UPUTSTVA KLERU
DRŽAVNO ravnateljstvo za gospodarsku ponovu 30. jula 1941. godine upućuje novu Okružnicu ustaškim velikim županima, logorima i taborima o katoličenju pravoslavnih Srba, u kojoj se daju uputstva kako treba sprovoditi to katoličenje. Stepinac ovu okružnicu 5. avgusta dostavlja područnom katoličkom kleru na izvršenje: „Prednja se Okružnica priopćuje dušebrižnom svećenstvu…“ da postupa po njoj, a što se tiče podučavanja prelaznika, „to svećenstvo ponovo upućujem na Okružnicu od 1. srpnja 1941. godine, broj 7726, naročito na tačku 4“.
Puškom čistiti veru!
VLASTI i katolički kler su grozničavo radili na prisilnom katoličenju Srba širom NDH: u Grubeškom Polju 26. aprila 1941. godine katolički sveštenik Petar Sivljanović, naplaćujući visoke takse, preveo je u katoličku veru oko stotinu Srba govoreći im: „Spašavam vašu dušu, ali ne garantujemo za vaše tijelo“. Kasnije su svi ovi Srbi pobijeni.
Katolički sveštenik Dionizije, ustaški oficir, Pavelićev prijatelj, zadužen za sprovođenje genocida nad Srbima, kasniji dvorski kapelan Poglavnika u selu Staza, na silu doteranim Srbima je rekao:
„U ovoj zemlji ne može da živi više niko osim Hrvata, jer ovo je zemlja Hrvatska, a tko se neće pokrstiti, mi znademo kud ćemo s njim“.
Župnik iz Gračaca Morber otišao je u selo Štikadu i skupio srpski narod na Štikarskim barama da ih prevede u katoličku veru. Umesto da to učini, on ih je sa ustašama sve pobio – puškama, sekirama, maljevima.
Katolički sveštenik, župnik u Udbini Mate Moguš, ukazujući na potrebu istrebljenja Srba, koji su odbijali da se pokatoliče, govorio je: „Dosta smo za katoličku vjeru radili molitvenikom i krstom, sad je došlo vrijeme da radimo puškom i revolverom… Pa ako budete to radili, uživat ćete plodnost mutilačkih bara“, tj. kraja koji su naselili Srbi, savetuje on svoje verne.
Slučaj prisilnog pokatoličenja srpskog življa sela Budimci kod Našica kazuje jasno kako su i pored otpora, svi Srbi najzad bili pokatoličeni posle više uzastopnih pretnji sveštenika Sidonija i sveštenika Marića. I tek pošto su Srbi iz susednog sela Poganovci poklani zato što se nisu hteli prekrstiti, Srbi iz Budimaca su popustili.
O tome govori izveštaj objavljen u „Karlovačkom listu“, glasilu Zagrebačke biskupije, u broju 38 iz 1941. godine na strani 451:
„Celo selo Budimci prešlo je u katoličku crkvu. Budimci su na granici zagrebačke i đakovačke dijeceze blizu Podgorača. U nedelju 14. 09. na blagdan uzvišenja Svetog Križa cijelo je selo s pravoslavlja prešlo u katoličku crkvu. U selu je osnovana župa za 2.300 duša. Pripravi za prelaz izvršio je našički otac Sidonije Šulc, tako da je dulje vremena prelaznike podučavao u vjeri. Obredu prelaza prisustvovali su uz Šulca više drugih svećenika, te veliki župan župe Baranja iz Osijeka. Kod banketa je u Zadružnom domu izrečeno više značajnih govora s poklicima „Poglavniku i Hrvatskoj“.
Pokatoličenje srpskog življa u Vukovaru, takođe je izvršeno pod prisilom. To su učinili fratar Silvester Zubić i gardijan Dionizije Andrašec. Pošto su Srbi odbijali da pređu u katolike, Silvester im je rekao, da onaj ko ne pređe u katoličku veru, može računati na najgore posledice i da „neprelaznike rimokatolička crkva ne bi mogla uzeti u zaštitu i sačuvati od prisile vlasti“.
Dionizije je poručio da „Katolička crkva želi samo izvršiti volju državnih vlasti, dakle, ima dobru nameru spasiti sve grko-istočnjake koji se vraćaju svojoj prađedovskoj vjeri. Ko se odupre volji državnih vlasti, mi za toga ne možemo jamčiti njegovu građansku sigurnost, niti možemo prevideti šta državna vlast želi učiniti sa onima koji ne izvrše prelaz u našu crkvu“. Tek posle toga Srbi su „dobrovoljno“ prešli u katoličku veru.
Katoličenjem Srba rukovodio je Odbor trojice – predsednik dr Alojzije Stepinac i članovi biskup senjski dr Viktor Burić i apostolski administrator križevačke biskupije dr Janko Šimrak. On će u svom radu tesno sarađivati sa ministrom pravosuđa i bogoštovlja. Pored ovog odbora izabran je i radni izvršni odbor u sastavu: dr Franjo Herman, profesor na Bogoslovskom fakultetu u Zagrebu; dr Avgustin Juretić, konzultor biskupskih konferencija; dr Janko Kalaj, profesor-kateheta u srednjim školama i nastavnik za glagoljicu na Bogoslovskom fakultetu u Zagrebu, i dr Krunoslav Draganović, profesor Bogoslovskog fakulteta u Zagrebu.
Ovaj odbor će rešavati sve poslove oko katoličenja Srba, pod nadzorom Odbora trojice. Stepinac o tome izveštava: „Božjom milošću nam se danas pruža prigoda kao nikad u prošlosti da pomognemo hrvatsku stvar i da spasimo veliki broj duša ljudi dobre volje, mirnih seljaka koji žive među katolicima. Oni poznaju katolike i oni njih poznaju. Njihovo preobraćanje je lako i prihvatljivo…“.
Na Biskupskoj konferenciji novembra 1941. godine razmatrane su „greške“ u katoličenju Srba. O tim greškama Stepinac piše poglavniku i navodi ono što su rekli o prisilnom katoličenju Srba mostarski nadbiskup Alojzije Mišić, banjalučki biskup Jozo Garić, kotarski biskup i apostolski administrator dijeceze Dubrovnik Pavao Butorac. On zatim kaže: „Izvor svih tih grešaka leži u činjenici da rad u vezi sa konverzijama nije povjeren jedinoj vlasti kojoj je po Božanskom pravcu i kanonskim pravilima trebalo povjeriti – hrvatskim katoličkim biskupima u korist Svete Rimske Katoličke crkve i Hrvatske nacije“.
I greške prebacuju na druge kad kaže:
„Pokatoličenje je vršeno od strane ljudi koji su često postupali kao da crkvene vlasti ne postoje, radi čega su greške slijedile“.
Stepinac ništa ne preduzima protiv svojih potčinjenih koji su vršili prisilno katoličenje Srba sa nožem ili puškom u jednoj ruci, a u drugoj sa križom, ili u prisustvu ustaških jedinica, spremnih da Srbe pobiju ako odbiju katoličenje.
PRETNJA FRATRA BERKOVIĆA
DANA 12. februara 1941. godine stanovnici sela Tenje, srpske nacionalnosti, prekršteni su u katolike od strane sveštenika dr Josifa Šeflera, Franje Jufirta, Ambrozija Miletića i oca Kolba – 700 porodica je prisilno prešlo u katoličku veru. Isto se to dogodilo i u selu Dalj. Pod pretnjom da će svi Srbi biti pobijeni i proterani i oni su se pokatoličili. Uradio je to fratar dr Petar Berković uz prisustvo ustaškog župnika Hefera.
Biskup savetuje Srbe
ALOJZIJE Stepinac o katoličenju Srba šalje izveštaj Svetom ocu papi Piju HII trećeg decembra 1941. godine i izveštava da su nastupili najbolji dani za „preveravanje šizmatika (srpskopravoslavnih otpadnika) u vjeru i crkvu katoličku…“
Sada se još aktivnije pristupa prisilnom katoličenju Srba uz prećutnu saglasnost nadbiskupa Stepinca. Odbor trojice dobija o tome izveštaje sa svih strana: u đakovačkoj biskupiji – štampariji štampan je letak za Srbe „Prijateljski savet“, u kome je pisalo: „Stanovnici grko-istočne vjere, čujte ovaj prijateljski savjet: biskup đakovački primio je do sada u svetu katoličku crkvu na hiljade građana… Ugledajte se na svoju braću, pak se prijavite što prije za prelaz u katoličku crkvu. Vi ćete kao katolici moći ostati u svojim domovima. Vi ćete nesmetano unapređivati svoje gospodarstvo i odgajati svoju omladinu za Boga i državu Hrvatsku“.
Đakovački biskup Akšamović izveštava da šalje misionare u udaljene župe u kojima su se prijavili mnogi prelaznici na katoličku veru, da u župi Vukovar čeka na prelaz selo Bršadin sa 200 kuća i 1.200 Srba, a u selu Pačetin sve ih se više prijavljuje. Njih će pokatoličiti časni otac P. Dobić uz pomoć podžupana velike Župe Vuka.
U selu Trpinja čeka na pokatoličenje 550 obitelji sa 2.200 osoba; u selu Bobota oko 570 kuća sa 2.920 osoba. Njih će pokatoličiti otac S. Rade. Apostolski administrator križevačke biskupije dr Janko Šimrak tražio je da se odmah urede i posebni crkveni odbori koji će župniku pomagati u celom poslu, ne samo kod organizacije prijelaza, nego i kod osnivanja župa prelaznika“. On svoj izveštaj završava rečima: „…na djelu se ima pokazati ono što smo kroz stoleća u teoriji govorili… Naš rad je legalan u smislu odluke Sv. Stolice. Zatim u smislu odluke Sv. Kongregacije kardinala za Istočnu crkvu. I napokon, u smislu Okružnice Vlade Nezavisne Države Hrvatske od 30. srpnja 1941. godine, koja želi da grkokatoličnjaci prelaze na katoličku vjeru“.
On žali što se do tada vrlo malo učinilo u katoličenju Srba, jer su bili neodlučni i jer su se bojali malih zapreka i prigovora. I odlučno kaže: „Svako veliko delo ima svojih protivnika, ali zato ne smijemo klonuti duhom, jer se radi o svetoj uniji, o spašavanju duša i najvećoj slavi Krista Gospodina“. Zato on daje zadatak župnicima: „Svaki župnik neka ima pred očima, da su došli povijesni dani naše misije, koje se ne možemo i ne smijemo ni pod koju cijenu odreći, nego za koju moramo raditi svim silama“.
I do Stepinca dolaze izveštaji o prisilnom katoličenju Srba, ali on na to ne reaguje. Naprotiv, tome se raduje u duši i čita ih po nekoliko puta: verbalnu notu nemačkog poslanika Kašea u Zagrebu Ministarstvu spoljnih poslova NDH o nasilnom prekrštavanju Srba u Brčkom 2. decembra 1941. godine. Zatim pokatoličenje Srba u opštini Obudovac pod pretnjom sreskog načelnika Većeslava Montanija, koji im je govorio da imaju tri mogućnosti: ili preći u katoličku veru, ili će biti proterani, ili će bežati u šumu. U slučaju bežanja u šumu „kuće će im biti zapaljene, a svi članovi porodice, koji se budu zatekli u kući, biće pobijeni“. To je on učinio u selima Čović i Gornji Žabari. Srbi su primorani da potpisuju izjave da svojevoljno i bez ikakvog pritiska prelaze na pravu veru.
Štampa NDH piše o masovnom prekrštavanju Srba. Tako „Nova Hrvatska“ prigodom krštenja povratnika s grčko-istočne vere iz Popovića Brda 12. januara 1944. godine piše: „Ovo je krštenje obavio župnik i dekan na Kamenskom Kučmanić, koji je već prije toga izvršio sa povratnicima sve crkvene obrede… Činu krštenja prevere 400 povratnika prisustvovao je veliki župan Velike župe Pokuplja dr Ante Nikšić, ravnatelj županijskog redarstva Ivan Betlehen, pouzdanik stožer Družak, u ime zapovedništva Ustaške Mladeži iz Zagreba Rudolf Pavlek, župski providžbeni izvestitelj prof. Franjo Mikšić…“.
Veliki župan Posavje Brod na Savi dr Vladimir Sabolić u pismu ispostavi kotarske oblasti Bosanski Brod 22. januara 1941. godine navodi da su mnogi Srbi podneli molbe za prelaz, ali ne prelaze:
„Na području naslova od 10.000 grkoistočnjaka najavilo je verski prelaz oko 7.000 i dobilo potvrde, no nakon tog sa tim potvrdama ne dolaze župnim uredima“.
On traži od župske redarstvene oblasti da preduzme potrebne mere i najstrože korake da prisili te Srbe da se jave župnim uredima, „a koji se ne jave u određenom roku, kazniti i staviti u koncentracioni logor“. Antonija Žarića, koji unosi smutnje i zabune i buni narod da ne prelazi u katoličku veru, treba odmah ubiti. Pošto su preduzete mere, počeli su masovno da se javljaju svojim župama naročito iz sela Lišća i Polija, Zborišta, Grka i Gor Klakara.
Predsednik ustaške kotarske ispostave ispravlja ovog velikog župana da na teritoriji ove kotarske ispostave nema 10.000 Srba, jer su mnogi odselili, a mnogi se nalaze u logorima. Kotarska oblast Dervente izveštava župsku oblast o prelazu 3.095 Srba u katoličku veru 1. januara 1941. godine.
Ti Srbi „dobrovoljci“ prelaznici čak šalju telegram o svom prelasku: lično Stepincu. Tako je poslat brzojav iz Voćina u kome 2.300 prelaznika, skupljenih u Slatinskim Drenovicama, pozdravljaju nadbiskupa kao svog crkvenog poglavara. Prelaznici iz Kutjeva prigodom svog prekrštavanja izražavaju „vruću sinovsku ljubav i odanost“. Isti ili slični telegrami od prelaznika iz sela Paka, Imbrijevaca (kod Požege), Požeškog Brestovca, Popova i dr.
PRISILA CRKVE
SLUŽBENI stav Vatikana ne ostavlja nikakve dileme: „Krivoverce koji su nekada pripadali crkvi, može crkva prisiliti telesnim kaznama, pa i kaznom smrću, da opet prime pravu veru“!
Gresi Svete stolice
NA zasedanju Sabora NDH 25. februara 1942. godine ministar pravosuđa i bogoštovlja dr Mirko Puk govorio je o katoličenju Srba: „Nezavisna Država Hrvatska podupire akciju prelaza grko-istočnjaka na katoličku veru, jer je taj prelaz samo povrat prijašnjoj djedovskoj vjeri, jer je državi poznato da je samo promidžbom iz toga hrvatskoga elementa stvoreno naknadnom promidžbom srpstvo. Ovim prelazom u đedovsku vjeru vraća se jedinstvo hrvatskog naroda u svim onim krajevima, gdje je silom to jedinstvo oslabljeno, oni se vraćaju iskonskim svojim predcima i duhovnim izvorima“.
A istog tog dana u Vatikanu ustaškom poslaniku dr Nikoli Rušinoviću državni sekratar kardinal Maljone je rekao: „… što se tiče povratnika, Sveta stolica se tome veseli, Hrvatska, pak, može to politički koristiti, ali treba izbegavati ono što neprijateljima daje povoda za klevete“.
Odgovarajući na notu Kraljevske jugoslovenske vlade od 9. januara 1942. godine Svetoj stolici protiv prisilnog katoličenja Srba, papa Pije DžII brani Stepinca i katoličku crkvu u Hrvatskoj: „…katolička crkva ne prima nikoga u svoje redove koji u nju stupa, a da nije potpuno svestan važnosti i posledica koraka koje želi učiniti“.
Posle toga usledila je nova nota Kraljevske vlade od 2. marta 1942. godine Svetoj stolici protiv prisilnog katoličenja Srba sa zahtevom da istupi energično protiv zaključaka Biskupske konferencije održane u Zagrebu 17-20. novembra 1941. godine i da se zabrani svaki takav rad predstavnika katoličke crkve. I ovom notom nije ništa postignuto. Srpski pravoslavni sveštenici na skupštini u selu Srpska Korenica u Bosanskoj krajini 15. novembra 1942. godine potvrđuju „da je trenutnu bezglavost Srpske pravoslavne crkve zloupotrebila rimokatolička crkva ustaške NDH i prisilno prevodila srpski narod iz pravoslavlja na katoličanstvo, dok su se pravoslavni seljaci pred jamamam odricali da pređu na drugu veru“.
Pored popisa marionetske NDH o prisilnom katoličenju Srba i Stepinac je doneo svoje propise o tom katoličenju: Okružnicu br. 4104/41 i Propise za primanje u katoličku crkvu, objavljene kao prilog „Katoličkom listu“ br. 23 od 11. juna 1941. godine. Ove pripise izradio je dr Stjepan Bakšić, profesor Teološkog fakulteta u Zagrebu.
U Okružnici je izneto katoličko gledište na politiku NDH „prelaza s jedne vere na drugu“, o podržavanju takve politike uz davanje saglasnosti za katoličenje sa širokim obrazloženjem da se otpadnici (tj. Srbi) „od Katoličke crkve vrate svojoj crkvi“. U propisima se daju detaljna uputstva kako treba katolički kler uz pomoć ustaških oružnika, tj. vlasti NDH da prevodi Srbe u katoličku veru. Kad im ni to nije bilo dovoljno da što više i što brže pokatoliče Srbe, pojedini biskupi, kao đakovački biskup Antun Akšamović, zatim bosanski biskupi Šarić i Mišić preduzimaju nove mere.
Odmah posle ubistva banjalučkog pravoslavnog vladike Platona (Jovanovića), katoličenje se toliko pojačalo da je postalo masovno. Pod pretnjom da će svi biti pobijeni ako ne pređu u katoličku veru Srbi su počeli masovno da prelaze u veru da bi sačuvali svoje živote. Ali im to nije pomoglo – mnogi su posle prelaska na katoličku veru pobijeni.
To je bilo toliko uzelo maha da je biskup fra Alojzije Mišić bio prinuđen da reaguje na sledeći način: „Prilike, u kojima živimo, za svake su strane nezgodne. Umješalo se svašta: mlado, nespremno, beziskusno i mjesto pameti i razbora – vatra, sila. Nametnici izdaju odredbe – i dok su novoobraćenici još u Crkvi kod sv. mise, hvataju ih, staro, mlado, muško i žensko i gone kao roblje… do mala u masama u vječnost. Iza nekoliko godina svatko i svi osuđivat će ovakav nepromišljeni rad i djelovanje“.
Stepinac i hrvatski biskupi, posle održane Biskupske konferencije 17 – 20. novembra 1941. godine, na kojoj je raspravljano o „prelazima grko-istočnjaka na katoličku veru“ u prisustvu Josipa Ramira Markonea, papskog legata u NDH, odlaze Paveliću i obaveštavaju ga o zaključcima donetim na toj konferenciji o tome da je na njoj izabran odbor trojice koji će rukovoditi akcijom katoličenja Srba.
U ovaj odbor su ušli:
Stepinac kao predsednik biskupske konferencije, Viktor Burić, biskup senjski i Janko Šimrak, apostolski administrator križevačke eparhije. Zatim ga obaveštavaju da je izabran u Izvršni odbor – „Radni odbor za pitanja konverzije“ grko-istočnjaka na katoličku veru, u koji su ušli: dr Franjo Ferman, profesor na Bogoslovskom fakultetu u Zagrebu, dr Augustin Juretić, konzulator Biskupske konferencije, Nikola Borić, ravnatelj nadbiskupske kancelarije i dr Krunislav Draganović, profesor Bogoslovskog fakulteta u Zagrebu. Njegova je nadležnost da rešava sve poslove oko konverzije grko-istočnjaka na katoličku veru pod nadzorom Odbora biskupa za konverziju.
Da bi Paveliću pokazali da dobro obavljaju poslove katoličenja Srba katolički kler organizuje delegacije prelaznika koje posećuju poglavnika. Tako je 8. novembra 1941. godine Pavelić primio jednu delegaciju prelaznika iz sedam srezova Slavonije (Našice, Đakovo, Osijek, Podravska Slatina, Miholjac Donji, Vinkovci i Virovitica). Razume se, predvodnik ove delegacije je bio ustaša dr Stjepan Hefer, veliki župan župe Baranje.
SVI U KATOLIKE
Upozorenje dekana fra Bilobrka, župnika u Metkoviću: „Ima nekih kukavica koji kažu da ne valja nagoniti Srbe da se prekrste i da nije ljudski ubijati. Ja vam, međutim, tvrdim drukčije. Prelaziti na katoličku veru moraju svi, jer druga vera ne sme postojati, a niti će ma tko ostati živ tko neće katoličke vere“!
BOŽJA NAMERA
Poruka jednog od najvećih katoličkih mislilaca Katrajna: „Po Božjoj nameri, sve vlade i svi ljudi trebaju biti katolici“.
Hrvat samo – katolik!
ANTE Pavelić je svečano dočekao delegaciju prelaznika i održao prigodni govor: „Smatrajte velikom srećom za pokoljenje Vaše, za pokoljenje svih nas, da se u ovom dijelu Hrvatske domovine najprije i najoštrije počelo i provađa se ono što može biti najveća zasluga naše sretne i sretnije budućnosti. Vi znate… vašim koracima idu i druga braća, ide i ostali narod i kad se to dovrši naša zemlja, naša domovina bit će potpuno sigurna…“.
Sredstva informisanja katoličenja Srba i posećivanje delegacija prelaznika Paveliću, po svom značaju dižu u nebo: „Hrvatski narod“ piše da je to „korak uma i srca“. „Nova Hrvatska“ piše da je primanje izaslanika prelaznika iz župe Baranja po svom značaju „povijesni događaj u životu“ NDH i da „on znači odlučni preokret u sređivanju unutrašnjih hrvatskih prilika“.
Zadovoljan učinkom katoličenja Srba ministar Pak izjavljuje: „Nezavisna Država Hrvatska podupire akciju prelaza grko-istočnjaka u katoličku vjeru, jer je taj prelaz samo povrat prijašnjoj djedovskoj vjeri, jer je državi poznato, da je taj samo promidžbom iz tog hrvatskog plemena stvoreno naknadnom promidžbom srpstvo. Ovim prelazom na djedovsku vjeru vraća se jedinstvo hrvatskog naroda i svim onim krajevima, gde je silom to jedinstvo oslabljeno, oni se vraćaju iskonskim svojim predajima i duhovnim izvorima. On poručuje svim Srbima odrečno i vrlo jasno: ‘Tko ne želi iz bilo kojih razloga priznati ovo povijesno pitanje, prosto mu stoji napustiti teritoriju ove države’.“
Vatikan zdušno podržava katoličenje Srba u Hrvatskoj, pa kardinal Maljone, prenoseći papine reči, ustaškoj misiji pri Svetoj stolici (zapravo Nikoli Rušinoviću) 14. februara 1941. godine izjavljuje: „Sveta stolica misli na Hrvatsku, jer za nju Hrvat katolik ne može se zamisliti Hrvata koji ne bi bio katolik.“ Još dodaje i da se „Sveta stolica veseli“ katoličenju Srba. Stepinac je to pohvalio veoma zadovoljan i prisetio se svog „dnevnika“ u koji je pod datumima 3. i 4. jul 1934. godine uneo i ovo: „Da je veća sloboda i dovoljno radnika, Srbija bi bila za 20 godina katolička.“ Čeznuo je što tu svoju želju ne može da ostvari.
Mitropolit Josif u Beogradu tražio je od generala okupirane Srbije fon Turnera da interveniše kako bi prestalo prisilno katoličenje Srba u NDH. On mu krajem jula 1941
. godine šalje Promemoriju sa prilogom u kome su se nalazili podaci o genocidu nad Srbima u Hrvatskoj. Pod brojem 4. pisalo je i ovo:
„Od samog početka ustaške vlasti počele su da terorom prevode u katolicizam mnoge pravoslavne Srbe. Zna se za intimnu vezu između katoličke crkve i ustaške vlasti, što je fakat da među stožernicima ustaške vlasti ima priličan broj katoličkih sveštenika. Ponuda za katoličenje učinjena je najpre državnim činovnicima pravoslavne vere… Skrenuta im je pažnja da u državnoj službi mogu ostati samo oni koji prime katoličku veru. I ne samo to. Lišavajući srpski narod njegovog sveštenstva, katolička crkva nasilnim merama nagoni pravoslavne na vršenje katoličkih obreda… Katolički sveštenici dolaze sa naoružanim ustašama, zatvaraju pravoslavne crkve i oduzimaju crkvene matice. Pošto prethodno opljačkaju sve crkvene dragocenosti…“.
Ova Promemorija nije promenila stanje u katoličenju Srba. Turner nije ništa preduzeo.
Viktor Novak prikazuje franjevca Sidonija Šolca kao jednog od najprozelitističkijih agitatora i ustaških misionara „u teroru nad Srbima i katoličenju Srba“, a kleristička štampa stavlja ga u red „Svetih misionara“. O njemu i njegovom radu na katoličenju Srba govori Sretenko Dragić 20. marta 1941. godine: „Odmah posle ubojstva srpsko-pravoslavnog sveštenika iz Našica… došao je pater Sidonije“ i nagovarao Srbe u mome selu da pređu u rimokatoličku vjeru govoreći im: ‘… da svi pređete u rimokatoličku vjeru, jer ćete svi izginuti…’.
Nakon nekog vremena pater Sidonije ponovo je došao u Ceremošnjak, ali ga niko od Srba nije dočekao. Već 19. avgusta 1941. godine došle su naoružane ustaše u Ceremošnjak. Odmah su provalili u kuću Žarka Dolića i ubili njega i njegovog sina Stevu i opljačkali kuću. Tu istu noć oterali su 18 Srba muškaraca, žena i djece u logor u Slavonsku Požegu.
Posle toga su Srbi iz Ceremošnjaka prešli na rimokatoličku vjeru. Preverio ih je pater Sidonije, koji je obilazio sa naoružanim ustašama i ostala srpska sela u srezovima Našice i Slavonska Požega i Podravska Slatina i silio narod da pređe na rimokatoličku vjeru. Pretio je da će ih dati potući i protjerati, govoreći: ‘svi ćete preko Drine ili u Drinu’.
Pod pritiskom u srezovima Našice, Slavonska Požega i Podravska Slatina svi Srbi su prešli u katoličku veru. Pater Sidonije prisilno je pokatoličio i srpsko selo Budimce i mnoga druga srpska sela. Učitelj Petar V. Kovačević, iz Balevice za Sidonija kaže: ‘… sva zla Srbi su podnijeli sa strane katoličkih sveštenika preko ustaša, Svi su Srbi pod najužasnijim terorom prešli na katoličku jedinospasavajuću vjeru. Od tih svećenika gromovnik u našem srezu (Našičkom) bio je pater Sidonije Šolc. On je na najzverskiji način dao ubiti našeg mjesnog popa Đorđa Bogića. Izveli su ga iz stana u pola noći i iskasapili (odrezali mu nos, jezik, ogulili bradu, rasporili stomak i zamotali crijeva oko vrata…).
Pater Sidonije bio je strah i trepet za Srbe, pa su ga jednog dana Srbi uhvatili i ubili’.“
MILION POVRAĆENIKA
DIONIZIJE Juriček, katolički sveštenik, čelnik državnog ravnateljstva za ponovu, vjerski odsjek zadovoljan je tempom katoličenja Srba, pa već 25. oktobra 1941. godine nagoveštava kako će zbog katoličenja Srba „rimokatoličkih župa morati osnivati mnogo – za skoro milion povraćenika, koliko je predviđeno da će biti, bude li se stvar odvijala kao do sada…“.
Planovi fratra Brkana
TEK posle izvršenog terora nad Srbima i ubijanja 2.300 muškaraca, žena i dece i klanja šezdesetoro školske dece u školi zajedno sa njihovim učiteljima februara-marta 1942. godine, Srbi iz Banja Luke i okolnih sela prešli su iz pravoslavlja u katoličanstvo. „Ovo prelaženje vršeno je isključivo popunjavnjem određenih formulara. Nikakvih kanonskih obreda nije bilo“ (po izjavi Stanislava Božića iz Banja Luke, 17. decembra 1943. godine).
Viktor Novak kaže da za akciju katoličenja daje vanrednu ilustraciju akt župskog ureda Koraće koji je napisao fra Ivo Brkan 31. jul 1942. godine i uputio ga ustaškom logoru u Derventi. On javlja da je krajem avgusta 1941. godine sa područja njegove župe oko 500 Srba prebačeno u privremeni logor Lužane, Muratbegovac i Derventu, odakle su odvedeni do Slavonskog Broda, a dalje u nepoznatom pravcu.
„Ovaj bezdušni i cinički koristoljubac-fratar tvrdi da su preostale udovice mlade i željne života, koje su brzo zaboravile odvedene, njih 500 do 600 sposobnih za udaju iz pet sela. Priroda traži svoje. I ove udovice bi se i udale, naravno za katolika, jer Srba blizu nema. Zgodan momenat da ih se sada penetrira sve, i njihove obitelji, preko njih katoličkom vjerom i hrvatskom prožme za brzo vrijeme uz malo truda, vlasti i crkve. Vlast bi trebalo podići školu u Kostrešu za sela Baricu, Lužane i Kostreš, staviti uzorne učitelje, prožete kršćanstvom i ustaškim hrvatstvom, te uzorna života i vladanja i poletne ljude, a crkvi omogućiti da dođe do materijalne istine o poginulim radi pobune, pa se iste udovice mogu udavati za naše. Taj materijalno sjajno stojeći svijet, od oko možda 500 kuća, a vjerovatno i više, raspoložen je da mu se pomogne turiti hrvatsko i katoličko uvjerenje, te da se preko ženidaba, koje se već uveliko traže s našim svijetom, iste brzo privedu vjeri i državi…Naš je svijet bacio već oko na zemlju, dobra imanja i zgodne snaše. Ovaj ured je svijestan poteškoća da se sa strane države prizna pogibija od oko dvesto do hiljadu ljudi, pa zato i pita za način i uvjete o priznanju smrti istih kako bi se branio autoritet države.“
Da prelaženje u katolicizam nije spasavalo Srbe od ubijanja ili klanja, pokazuje i slučaj fra Bilobrka, koji je sa fra Rokom Roncem i don Martinom Gudeljom bio inicijator ustaških klanja u Metkoviću. On je Srbima, koji su prelazili u katoličku vjeru otvoreno govorio: „Džabe vam pokrštavati se, jer ćemo vas ionako sve pobiti“. On je govorio i ovako: „Prelaziti na katoličku vjeru mora sve, jer druge vjere ne smije postojati… Ljude ubijati nije grehota, nego moramo sve poubijati što nam smeta i potpuno očistiti našu zemlju“.
Biskup Akšamović je u velikoj groznici katoličenja Srba; on od 29. decembra 1941. godine upućuje vukovarskom županu akt o masovnom prelaženju Srba u katoličku vjeru, u kome se kaže: „Skupni prelazi vrše se na temelju odluke nadležne kotarske oblasti… Svakome župniku, koji je prijavio masovni prijelaz daje se puno ovlašćenje za prelazak od šizme i krivovjera prema rimskom obredniku a velečasnom ocu Gvardijanu kao upravitelju župe daje se ovim puna crkvena jurisdikcija za propisano primanje prijelaznika u katoličku crkvu na cijelom području župe Vukovar. Ujedno mu se daje ovlašćenje da može za liturgički obred ovlastiti misionara, koji je vršio vjersku obuku prijelaznika ili svojega u službi zamjenika“.
On i dalje u đakovačkoj dijecezi rukovodi katoličenjem, pa do februara 1942. godine, izveštava odbor trojice u Zagrebu „da su časni oci misionari O. Stjepan Rade i O. Pavao Dodić 8. februara 1942. godine dovršili misionarski rad u vjerskoj pouci za prelaznike u župi Trnjani na području velike župe Posavje“. On izveštava da je misionare poslao u selo Bršadin da pokatoliče preko 1.200 Srba u 220 domaćinstava, pa u selo Pačetin, Trpinju, Bogotu, Sremske laze.
Glavni tajnik HSS (Hrvatske seljačke stranke), J. Krnjević 16. novembra 1942. godine ocenio je nasilno katoličenje Srba kao zločin za koji krivci moraju odgovarati: Između ostalih zločina naglasit ću jedan, za koji ćemo tražiti naročiti račun. A to je odvratnije od telesnog umorstva“. Razume se da je ovo učinjeno da se skine odgovornost hrvatskog naroda za zločine hrvatskih ustaša nad Srbima, pa i prisilnog katoličenja Srba.
S. Simić navodi strahovanja Stepinčeva kad kaže: „U svom memorandumu papi Piju II od 18. maja 1943. godine, nadbiskup A. Stepinac je strahovao da bi sa nestankom NDH bila uništena klero-ustaška vladavina i njene tekovine, u koje spadaju i rezultati prekrštavanja Srba. Zabrinut izgledom nestanka NDH nadbiskup A. Stepinac upozorava papu Pija II kako…. „ne bi bilo uništeno samo onih 240.000 prelaznika sa srpskog pravoslavlja, nego i čitavo katoličko pučanstvo tolikih teritorija sa svojim crkvama i svojim samostanima“.
M. Bulajić pominje nalaz Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njegovih pomagača od 20. decembra 1945. godine: „… Kod pokatoličavanja iskorišćena su sva sredstva koja su vlastima i katoličkoj crkvi stajala na raspoloženju. Često su predstavnici vlasti obilazili lično svoje područje, praćeni hordom ustaša, koji su pripremali ‘psihološki teren’ terorom, hapšenjem, pljačkom. Na zborovima… pozivani su Srbi da dobrovoljno pređu u katoličku veroispovest da ih ne bi snašle ove ili one posledice… Formulari, kojima su Srbi imali i da traže dozvolu za prelaz u katoličku veru, bili su štampani, trebalo ih je samo potpisati“.
PAVELIĆ ODLIKUJE
VIKTOR Novak i za starog frankovca i ustašu Ivana Mikana kaže da je u progonu i katoličenju Srba bio osobito revnostan. On je putem terora prevodio Srbe u katoličku veru – ili pretnjom neposredno ili pretnjom preko letaka. Srbe je po grupama po 30 prekrštavao. Zbog toga ga je Pavelić odlikovao „brončanim spomen-znakom o uspostavi NDH“. Za njim nisu bili zaostali ni župnik Dragutin Kukolja u Gospiću; sinjski župnik i ustaša Josip Orlić i drugi, koje je ovde nemoguće sve nabrojati.
Pokolj na Svetog Iliju
O PRISILNOM katoličenju Srba govorili su i pisali Nemci, Italijani, ili kao očevici ili po saznanju, kako naročito ukazuje L. M. Kostić. Valter Hagen piše: „Pošto se po staroj tradiciji izjednačuje hrvatstvo i katolička vera… to počeše pravoslavne da teraju da pređu na katoliku veru. Ovo prinudno prekrštavanje beše upravo forma po kojoj se vršilo hrvatiziranje“.
Dr Gestenmajer u izveštaju Ribentropovom ministarstvu od 14. septembra 1944. godine javlja:
„Ustaše su primorale desetine hiljada Srba u Hrvatskoj da pređu u katoličku veru. Onim pravoslavcima koji su se tome protivili, masovno je prerezano grlo (ovo treba bukvalno shvatiti) ili im je sva imovina oduzeta i onda su bez ičega proterani iz zemlje“.
General Glez fon Horstenau, opunomoćeni nemački general u Zagrebu: „Masovno proterivanje pravoslavnih i nasilno preveravanje na katoličku veru behu na dnevnom redu…“.
Jozef Matl, profesor Slavistike na Univerzitetu u Gracu: „Težak položaj nastao je u pitanju prelaza pravoslavnih na katoličku veru. Pravoslavna crkva nije bila priznata od HDZ do osnivanja ’hrvatske pravoslavne crkve’ početkom 1942. godine. Prelaz je u najvećoj meri vršen od državnih organa, pri čemu se nisu ustručavali da upotrebe nasilje…“.
Bertold Špuner, profesor orijentalistike na Univerzitetu u Hamburgu: „Okupacija Jugoslavije se pre svega zlokobno odrazila na pravoslavne delove stanovništva u vlasti NDH. Pored oduzimanja imovine Pravoslavne crkve, vernici su terani prinudnim merama ustaškog režima da prime katoličku veru i bili su u svojim pravima tlačeni…“. Erne Molte, istoričar: „… Tako je zaista Hrvatska za vreme rata postala u isto vreme jedna ogromna crkva preveravanja i u isto vreme gigantska klanica“.
Verner Brokdorf: „… Pre svih drugih naročito je red franciskana delao ruku pod ruku sa ustašama i nametnuo srpskom narodu represalije koje su neminovno morale da vode do masovnih prekrštavanja. Prelaz u katoličanstvo beše za hiljade pravoslavnih spasenja od neizvesne sudbine ako ne i od same smrti. Već 1941. godine su hiljade Srba promenile veru. Ustaše i katolički kler behu pogrešnog mišljenja da je sa prinudnim katoličenjem rešeno pitanje narodnosti, jer je u prvom redu Zagrebu bilo stalo do toga da predele u kojima su Hrvati bili slabo naseljeni kroatizuju…“.
Johan Višta, bečki Švaba: „Priznati cilj ustaša je bio da pravoslavno (srpsko) stanovništvo smanji fizičkim istrebljenjem, proterivanjem i nasilnim katoličenjem. Johan Georg Rajsmiler: „Dokazano je da je jedan broj katoličkih sveštenika, ne samo sudelovao kod akcije preveravanja, nego da je takođe učestvovao kod užasnih nasilja protiv Srba. Papa je Pavelića blagoslovio kad ga je izvestio da je 150.000 preverenika spašeno za rimski katolicizam“.
Alfred Miler: „… Srbi su morali potpisati da su spremni da postanu rimokatolici i onda ne bi bili više uznemiravani. Neki put je tako bilo ako su zaista to potpisali, ali još češće nije tako bilo, nego su i pored svega toga uništeni, mahom posle predhodnog mučenja. Dolaze u pamet sećanja na španske konkvizitore i njihove neopisive metode mučenja i istrebljenja Indijanaca“.
Jirges Holtjamp: „… Katolički Hrvati preveriše (preobratiše), predvođeni franciskanskim sveštenicima, između 1941. i 1945. 24.000 pravoslavnih Srba…“ Šef bezbednosti u Hrvatskoj u izveštaju svom vrhovnom šefu SS u Nemačkoj 17. februara 1942. godine: „Treba još primetiti da je katolička crkva svojim merama konvertiranja i prinudom forsirala ustaške zločine, jer se kod sprovođenja njihove konverzije poslužila ustašama…“.
Alfio Ruso, Italijan: „Pokolj Srba se produžava. Pošto je Pavelić sam zahtevao prelaz pravoslavnih u katolicizam i pošto su brojne srpske porodice poslušale taj neprijatan poziv da bi spasle živote, izgledalo je da će progoni prestati. Ali i Srbi, koji su primiili preveravanje, bili su ubijeni u crkvama gde su ih sakupili da bi prisustvovali službi Božjoj“. Karlo Falkoni: „Pored osnivanja hrvatske pravoslavne crkve nije prestao rimo-katolički prozelitizam: pritisak na prelaz pravoslavnih u katolicizam produžen je na celoj narodnoj teritoriji“.
Govoreći o mostarskom biskupu fra Alojziju Mišiću zbog njegovog nezadovoljstva posle neuspelog katoličenja Srba, odnosno što nije uspelo katoličenje Bosne i Hercegovine: „Da je to njegova (Mišićeva) fiks ideja dokazuje jedno drugo pismo… Preveravanje pravoslavnih u katolicizam sasvim je promašeno. Da je Gospod kompetentnim dao bolje poimanje i razloga da se svim tim izvrše preveravanja u katolicizam, u ovoj osobenoj prilici bi broj katolika bio povećan bar za 500 do 600 hiljada na 1.300.000“!
Avro Manhatan (Karlovački teror danas): „2. avgusta 1941. godine ustaške vlasti iz Vrgin Mosta i Čemernice objavile su da svi Srbi, koji žele da ne budu uznemiravani, najbolje bi bilo da se skupe sutradan u tri sata po podne u Vrgin Mostu, gde će katolički popovi da čekaju da ih prekrste u katolicizam. Oko 5.000 je primilo ovaj savet. Umesto katoličkih popova, ustaše, naoružane mitraljezima, opkolile su sakupljenu masu sveta i zadržale kao zarobljenike do sutradan, kada su ih sve poklali. Među njima je bilo 37 dece stare ispod deset godina.
MAČEK HVALI STEPINCA
BRANKO Miljuš u svojoj knjizi „Bez maske“ (Glas kanadskih Srba, od 3. aprila 1953.) navodi reči Vlatka Mačeka iz perioda njegove emigracije. „Najveća zasluga nadbiskupa Stepinca jeste što je spasao od sigurne fizičke ili moralne propasti najmanje deset hiljada pravoslavne dece, čiji roditelji su bili poubijani ili odvedeni u nacističke (ne kaže ustaške) koncentracione logore ili su ostavili decu i pobegli u planine.
PREDSEDNIŠTVO Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Hrvatske donelo je 25. avgusta 1944. godine odluku o poništavanju prisilnog preveravanja sa pravoslavlja na katoličanstvo. U članu 1 se kaže: „Ustanovljuje se da je nasiljima okupatora i njihovih pomagača izazvano nedobrovoljno i iznuđeno prevođenje izvjesnog broja Srba u Hrvatskoj s pravoslavlja na katoličanstvo ili koju drugu veru“.
Stavljamo naglasak na reči „nasiljima okupatora i njihovih pomagača“. Namerno se ne kaže ustašama ili ustaškim Hrvatima. Ne pominje se ni katolička crkva u Hrvatskoj, ni Stepinac ni njegovi potčinjeni. Iz takve formulacije ispada da su i Nemci i Italijani, kao okupatori, katoličili Srbe u Hrvatskoj. A opšte je poznato da to nisu bili ni Nemci ni Italijani, već isključivo Hrvati, katolička crkva u Hrvatskoj i vlast marionetske NDH. Ovde se namerno sve to ne pominje.
Jasno je da su tzv. Brozovi Hrvati i tada štitili Hrvate i Katoličku crkvu u Hrvatskoj, Stepinca i njegove krvoločne potčinjene, da su štitili i Svetu stolicu i velikog mrzitelja Srba papu Pija DžII, koji su prećutno odobravali sve to što su Hrvati uradili Srbima u Hrvatskoj.
U vezi sa prisilnim katoličenjem Srba ostaju nam dva otvorena pitanja na koja do danas nisu dati tačni odgovori: koliko je za to vreme NDH pokatoličio Srba i koliko se pokatoličenih Srba posle oslobođenja (1945. i kasnije) vratilo svojoj pravoslavnoj crkvi? Na oba ova pitanja tačne odgovore može dati samo Katolička crkva u Hrvatskoj, jer je ona pedantno beležila svaki slučaj preveravanja.
Dokaz za ovo naše tvrđenje je i to što su posle oslobođenja Vukovara 1992. godine u Katoličkoj crkvi nađene desetine kilograma raznih crkvenih knjiga i drugih dokumenata. U Vukovarskoj katoličkoj crkvi pronađene su pedantno obeležene knjige o pokatoličavanju Srba u Hrvatskoj na širem području ovog grada u vreme od 1908. do oslobođenja 1945. godine i posle oslobođenja. Zabeležene su redom 1977, 1978, 1980. i tako sve do 1991. godine.
Čak i posle 1945. godine nastavljeno je katoličenje Srba. Fratarskim krasnopisom zapisane su desetine srpskih porodica čiji su članovi prešli u katoličku veru. Nižu se imena i prezimena i drugi podaci – porodice Ružić od šest članova; porodice Ostojić, roditelja i dvoje dece; porodice Popović i mnogih drugih koji su u Vukovaru 1941. godine spasavali glave menjajući veru. Tako sve do porodica Lukić, Vlaškalić, Savić, Jakovljević, Babić, Stojanović, Milovanović, Marjanović, Vukojević, Đorđević, Simeunović, Radovanović i još mnogo drugih. Nižu se i podaci o prekrštenim porodicama Gajić, Marić, Janković, Živanović, Obradović, Đaković i drugih.
Teško da će neko od Srba (ili bilo ko drugi) ikada moći doći do knjiga i dokumentacije o katoličenju Srba u Hrvatskoj koje se čuvaju kao najstroža tajna u trezorima katoličke crkve u Zagrebu i trezorima Vatikana, jer je Sveta stolica redovno dobijala izveštaje od Stepinca o katoličenju Srba u Hrvatskoj.
Naše procene su različite: broj se kreće: od 240.000 (Izveštaj Stepinca Svetoj stolici koji je on obelodanio), pa preko 250.000 do čak 350.000. Veljko Đurić („Prekrštavanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj“) smatra da je u NDH pokatoličeno 350.000 Srba.
Da bi se utvrdio tačan broj pokatoličenih Srba u NDH, neophodno je znati tačan broj pravoslavnih Srba na dan osnivanja NDH, tačan broj umorenih u toku njenog postojanja i tačan broj prognanih Srba. U broj pokatoličenih Srba treba uračunati i decu umorenih roditelja, na koju ukazuje i Karlhajnc Dešner („Sa Bogom i fašistima“): „I deca su tamo klana na hiljade. Da, čak su bili stvorili zasebni koncentracioni logor i za njih – u Loboru, Jablancu, Mlaki, Bročici, Ustici, Gradiški, Sisku, Jastrebarskom i Gornjoj Rijeci. Samo 1942. godine tamo su bacili 24.000 dece, od kojih je polovina umorena.
S vremenom je, svakako, državnim i crkvenim vlastima izgledalo korisnije da decu sačuvaju. Pošto su roditelji bili u najviše slučajeva mrtvi ili zatvoreni, deca su se lako mogla preobratiti u jedino spasavajuću veru. Katolička „Karitas“, čiji je predsednik bio Stepinac, preuzimala je staranje o deci bez roditelja i njihovo prevaspitanje je išlo tim lakše što mnoga deca nisu uopšte imala srodnike. Mnoga su bila suviše mala kada su pala pod „staranje“ „Karitasa“ da bi znala svoje poreklo, svoje selo ili čak samo ime. Tako ima bezbroj mladih ljudi i danas u Hrvatskoj koji žive kao verni katolici, čak kao njihovi sveštenici, a da ne slute kojim okolnostima imaju da zahvale to što su katolici.
Nemali broj tih srpskih dečaka i devojčica je registrovan na teološkim fakultetima Italije, Argentine, Australije i SAD. To je i tragedija ove srpske dece i Srba kao naroda. Oni su danas ortodoksni katolici i zreli ljudi, a ne znaju da su Srbi, ne znaju da su im roditelji bili Srbi, ne znaju za svoje rođake: braću i sestre i njihove potomke srpske nacionalnosti. Njihovi sinovi su bili u Tuđmanovoj fašističkoj soldateski, ubijali svoje rođake, a da to nisu znali. Palili su i rušili njihove kuće, a nisu znali da to čine na zemlji na kojoj su rođeni… Oni koji su postali katolički sveštenici uklopili su se u ortodoksni katolički kler i žarko propovedaju „jedinospasavajuću veru“.
Tako je i sa decom pokatoličenih Srba za vreme NDH: i ona, kao ortodoksni Hrvati i katolici, danas čine to isto što čine deca Srba umorenih za vreme NDH.
300 VOJNIH SVEŠTENIKA
U OKVIRU vojnog vikarijata bilo je 300 vojnih sveštenika, uglavnom dobrovoljaca, podređenih Stepincu, a on papi. U zločinima ustaške vojske učestvovali su i katolički vojni sveštenici koji su bili zastupljeni u Saboru NDH. Članovi Sabora bili su Alojzije Stepinac i još desetak sveštenika. Po kanonima rimokatoličke crkve, kad u najvišem državnom telu, u ovom slučaju Saboru, ima više od dva sveštenika, to je teokratska država, što znači da je takva bila NDH. Teokratska država je na neki način podređena papi, pa je prema tome i on indirektno odgovoran za ono što se dešavalo u Hrvatskoj.
Vatikan krije zločin
NA osnovu nekih pouzdanih podataka i činjenica može se utvrditi bar približan broj pokatoličenih Srba u NDH. Zato nam se čini da je realno prihvatiti mišljenje pisca knjige „Katolički teror danas“ Avra Manhata, poreklom Italijana. Prikazujući sadržaj te njegove knjige, L. M. Kostić („Hrvatska zverstva u Drugom svetskom ratu prema izjavama Pavelićevih saveznika“) iznosi mišljenje ovog pisca da je „trideset procenata pravoslavnih Srba u novoj Hrvatskoj bilo prekršteno u katolicizam i to u izvanredno kratkom vremenu…“
Mi se njegovom mišljenju pridružujemo i kao prilog tom mišljenju posebno ističemo da je u granicama NDH bilo najmanje tri miliona Srba, kako to tvrde dva kompetentna autora: Veliša Raičević Psunjski („U ime Hrista svetinje u plamenu“) i prof. Salvatore Joi, tada potporučnik italijanske vojske u Lici („Jugoslavija 1941“).
Psunjski piše: „… najvažnija službena statistika ustaške vlade, iz koje se vidi da je od preko 3.000.000 srpsko-pravoslavnih pripadnika u srpskim zemljama pod ustaškom čizmom ostalo je još jedva oko 500.000…“ Profesor Loj kaže:“… niže komande ustaša su raspolagale životima tri miliona Srba koji su se nalazili u granicama države Pavelića…“. I dalje: „Tri miliona Srba se nalazilo u granicama Pavelićeve države. Od ovih je krenuo jedan milion da stigne u Srbiju ili da se preseli u italijanske gradove Zadar, Split, Šibenik. Ne može se utvrditi koliko je njih imalo sreću da dostigne vruće željenu metu; to je misterija koja je možda predodređena da nikad ne dobije objašnjenje“.
Ako uzmemo u obzir Stepinčev izveštaj, koji je on poslao Svetoj stolici u prvoj polovini (mart) 1942. godine, da je pokatoličeno 240.000 Srba, ima osnova tvrditi da se ta cifra do propasti NDH popela najmanje na 1.000.000 Srba, jer zamah prisilnog katoličenja nije jenjavao kroz celo vreme okupacije Jugoslavije, odnosno postojanja NDH.
Od tih milion pokatoličenih Srba, ako se nijedan nije vratio u svoju pravoslavnu veru, rađanjem je postalo najmanje milion katolika srpskog porekla, a taj milion katolika rađaće dalje milione katolika. Ako natalitet pravih Hrvata bude opadao, od onog dana kad bude najniže pao, u Hrvatskoj će vladati Hrvati srpskog porekla.
Po svojoj svireposti prisilno katoličenje Srba u Hrvatskoj prevazišlo je Vartolomejsku noć 1571. godine. Tada je Katolička crkva postavila ultimatum francuskim protestantima hugenotima ili da prime katoličku veru ili da napuste Francusku. Pošto su hugenoti odbili ultimatum, po nalogu pape Grgura III i njegovim rukovodstvom izvršen je stravičan pokolj hugenota.
U znak zahvalnog sećanje na ovaj događaj, Psunjski kaže da je papa Grgur III naredio da se iskuje naročita medalja i da pucaju topovi u znak radosti. Uz to je bogato nagradio tada poznatog slikara Bazarija da „Vartolomejsku noć“ ovekoveči scenama na zidinama crkve Svetog Petra u Rimu. Pokolj u vartolomejskoj noći trajao je svega nekoliko časova, a pokolj zbog odbijanja prelaska Srba u katoličku veru trajao je više od tri godine.
Prvog marta 1942. godine slovenačke katoličke starešine, koje su živele u Srbiji, uputile su Svetoj stolici (preko nadbiskupa Ujčića) jednu promemoriju, u kojoj su o prekrštavanju Srba u NDH izrekle sledeće konstatacije: „… tko poznaje stvarne prilike u Hrvatskoj… taj zna da današnje preobraćanje pravoslavnih u katoličku veru u NDH u svojoj suštini nema nikakve veze sa verom… konačni cilj današnje zagrebačke politike je uništenje srpskog naroda u NDH. Tom nemoralnom cilju ima poslužiti i pokatoličenje… što se događa u Hrvatskoj, ne samo da proizlazi iz bilo kakvih verskih pobuda, već štaviše u suštini on predstavlja ponižavajuću zloupotrebu Katoličke crkve i sudbonosno gaženje njenog ugleda i dostojanstva.
Svaki nepristrasan posmatrač prilika u Hrvatskoj mora priznati da se prelazi pravoslavnih u katoličku veru vrše u znaku najgoreg političkog nasilja…“
„Nasilno pokatoličavanje srpskih masa, ubijanje i mučenje pravoslavnih sveštenika i vladika, rušenje njihovih crkava i manastira, koje se vrši u Hrvatskoj, tobož i u interesu katolicizma, zadire bez sumnje i u interes vrhovnog vođstva Katoličke crkve. Srbi su očekivali da će Sveta stolica kao čuvar ugleda Katoličke crkve, podići svoj glas pre ili kasnije i javno osuditi krvave zločine, progone, unijaćenje i katoličenje Srba koji se vrše u katoličkoj zemlji u ime katolicizma. Srbi se pitaju iz kojih razloga Sveta stolica sada ćuti na strašnu tragediju Srpske pravoslavne crkve…“
„Nadali smo se da će sa nestankom NDH, Pavelića i Stepinca prestati katoličenje Srba u Hrvatskoj. Prevarili smo se, Franja Kuharić nastavlja delo Stepinca. Od septembra 1991. godine do februara 1992. godine Katolička crkva u Hrvatskoj prekrstila je 11.756 Srba pravoslavaca u katolike. Tehnologija ovog prekrštavanja razlikuje se od one koja je primenjivana za vreme NDH. Kardinal Franjo Kuharić taj posao obavlja tako vešto da se stvara utisak da pravoslavni Srbi dobrovoljno menjaju svoju veru, jer se prekrštavanje vrši činom intimnosti, a samo u retkim slučajevima prekrštavaju se manje grupe Srba na katoličanstvo. Ono se vrši naročito u Dalmaciji i u velikim gradovima“.
PAPA PIJE ZADOVOLjAN
PAPA Pije II bio je zadovoljan katoličenjem Srba u Hrvatskoj. Dr Predrag Ilić („Vera u službi genocida“, „Večernje novosti“, od 6. februara 1996) o tome kaže: – Nasuprot „uzvišenom zadovoljstvu“ Pija II i veselju sa kojim su u Državnom sekretarijatu Vatikana dočekane vesti o prekrštavanju Srba u NDH, jedan deo katoličkog sveštenstva u okupiranoj Jugoslaviji potpuno je drukčije mislio o tome.
Za « Novosti » piše: Ostoja Milisavljević