Iako je grad Teslić relativno mladog porijekla (tek nekih 120 godina), istorija ovog kraja je veoma bogata i raznovrsna. Ova područja bila su interesantna još i praistorijskom čovjeku. O tome na poseban način svjedoče nalazi ostataka oružja i oruđa koji su iskopani u pećini u Rastuši, Blatnici, Vrućici i Čečavi. Na strmim padinama Borja i uz korito Usore nađeni su ostaci primitivnog rudarskog alata iz vremena Ilira i Kelta. U ovim područjima našli su se i Rimljani (oko 250 p.n.e. počinju prodore u ove krajeve), što svjedoči i jedan zapis Plinija Mlađeg (62—113. god.) koji govori da su oni koristili termalne vode Vrućice.
Od VII do X vijeka kada je zabilježeno da u Usori vlada Časlav Kotromanić, Usora je bila u sastavu samostalne srpske države. U doba vladavine Kulina bana (1170—1204.) vladajuća vjera u Bosni je bogumilstvo koje se do XV vijeka skoro u potpunosti izgubilo. Iz tog vremena ostalo je malo svjedočanstva o bogumilima i njihovim učenjima. Najznačajniji su svakako nadgrobni spomenici, stećci kojih je bilo dosta i na ovim područjima, cijeloj Gomjenici i području Rudopolja te na jednoj uzvišici kod Hrast Potoka. Najzanimljiviji i najveći među tim spomenicima nalaze se u Banji Vrućici gđe se raspoznaju i temelji nekog grada.
Početkom maja 1463. turski sultan Muhamed II pošao je sa vojskom na Bosnu i lako je osvojio. Krajem 1463. ugarski kralj Matija, u savezu sa Mlečanima poveo je vojsku protiv Turske i uspio da prodre do Jajca i potisne Turke iz sjeverne Bosne. Ta osvojena podruja uređena su kao banovine, jajačka i srebrenička, a u tu drugu uključena je i Usora. Iz tih vremena srednjovjekovnih bosanskih feudalaca ostalo je na tlu današnje teslićke opštine malo vidljivih dokaza uz koje su utkane razne legende. Ti tragovi su zapravo ruševine nekadašnjih utvrđenja kao što su Kastel kod Gomijenice, Gradina kod Studenaca, Gradina u Ukrinici, Gradina u Rajševi i Gradina u Ruževiću.
Teslic_nastanakAustrijska vojska prešla je granicu Bosne 29. jula 1878. i već tri dana kasnije (1. avgusta 1878. godine) stigla u područje usorske doline. Odmah im je za oko zapela gusta hrastova šuma pogodna za eksploataciju, tako da godine 1882. grade prugu Usora-Pribinić. Godine 1896. na prostoru gđe se Velika i Mala Usora počinju približavati jedna drugoj, grade tvornicu za preradu drveta — „Destilaciju“ i time otpočinje period nastajanja i razvijanja jednog novog grada, grada Teslića.
Opština Teslić bogata je vjerskim objektima različitog nacionalnog karaktera pogodnog za razvoj vjerskog turizma.
U podnožju Borja na pitomoj zaravni ušća potoka Mliječnice u rječicu Bistricu smješten je srednjovjekovni manastir Liplje koji datira iz 13. vijeka i do njega se dolazi kroz živopisne četinarsko – listopade šume, izuzetno pogodne za rekreaciju i šetnju. Manastir Liplje spada u red izuzetno elegantnih crkvenih građevina i danas je centar duhovnog života srpskog naroda ovog kraja.
Branko Perić – Čečava
nastavak
Knjževna Krajina,1931.