Kad se to zvalo samo istrebljenje
Kako su, kad i gdje ubijani Srbi po Hercegovini; priča je koju niko više nema pravo da zaboravlja i prešućuje. Frontal stoga otpočinje još jedan feljton.
Tragična drama srpskog naroda Hercegovine, započeta stvaranjem „Nezavisne Države Hrvatske“ (10. april 1941. godine), učinila je ovaj krševiti kraj arenom najgnusnijih zločina koje je zapamtila svjetska istorija, ali i kolijevkom prvog masovnog ustanka protiv fašističke tiranije u porobljenoj Evropi.
Ono što su podivljale ustaške horde počinile u proljetnim i ljetnim pokoljima hercegovačkih Srba 1941. godine prevazilazi maštu i bestijalnost najsvirepijih zločina koje je istorija zapamtila.
Muškarci, žene, djeca i starci ubijani su na najbrutanije načine: spaljivanjem na kućnom ognjištu, udaranjem maljevima, polugama i šipkama, pečenjem na ražnju, davljenjem žicom i konopima, bacanjem u mračne ponore i brze hercegovačke rijeke. Puščani metak bio je Božija blagodet.
Tokom rata 1941.-1945, u Hercegovini je od ustaša, muslimana, Nijemaca i Italijana ubijeno i bačeno u jame, rijeke i ponore preko 12 000 Srba. Do sada je evidentirano 108 masovnih stratišta sa oko 7 000 žrtava ustaškog genocida u Hercegovini.
Prvi talas ustaškog genocida nad hercegovačkim Srbima počeo je u noći između 31. maja i 1. juna 1941. godine u Mostaru. Grupa ustaških „lovaca na glave“ uhapsila je petoricu Mostaraca, odvela ih na obalu Neretve kod sela Ortiješ i tamo četvoricu zvjerski ubila, dok je peti zarobljeni uspio da pobjegne i spasi živu glavu. Sutradan, 1. juna, grupa ustaša uhapsila je u Trebinju 60 Srba, od kojih su odmah na brutalan način ubili devetoricu, i to u prisustvu njihovih porodica.
Sljedećeg jutra po Trebinju su osvanule plakate kojima se obznanjuje da će ubuduće ustaške vlasti za jednog ubijenog Hrvata streljati po 100 Srba. Bio je to znak za početak genocida nad Srbima u Hercegovini.
Nevesinje
Prvog juna počela su masovna hapšenja i ubijanja Srba iz Nevesinja i okoline. Grupa od oko 800 ustaša upala je drugog juna u selo Udrežnje kod Nevesinja, pobivši pri tome 27 srpskih domaćina.
Šest dana nakon toga u Nevesinje je stigao glavni ustaški poglavnik za Bosnu i Hercegovinu, Jure Francetić i izdao naređenje da se u Nevesinju i Gacku pobije po 20 najuglednijih talaca. U noći između 9 i 10 una u šupama vojnog logora u Nevesinju, maljevima, gvozdenim šipkama i noževima masakrirano je 20 uglednih nevesinjskih Srba. Zatrpani su u jamu koju su prethodno sami sebi iskopali.
Gacko
Prvi talas ustaškog pokušaja istrebljenja Srba najžešće se sručio na ondašnji srez Gacko. Pod vođstvom ustaškog povjerenika Hermana Togonala i gatačkog hodže Muharema Glavinića, pohapšeni su svi muškarci iz sela Korita starosti između 16 i 60 godina. U noći između 4. i 5. juna 121 uhapšeni bačen je u 30 metara duboku jamu „Golubnjaču“.
Prije nego što su bačeni, nad jamom su im maljevima razbijane glave i vađene oči. Najstarija žrtva krvave korićke noći bio je osamdesetogodišnji Jevto Svorcan, dok je najmlađi bio četranestogodišnji dječak Kosta Glušac, koji je jedini hrabro pružao otpor zlikovcima nad jamom.
Među stradalnicima najviše je bilo mještana iz porodice Svorcan, te Bjelica, Starović, Trklja, Šarović, Šakota, Glušac, Rogač, Jakšić, Dumnić, Kovačević, Kurdulija, Kosnić, Milošević, Milović, Nosović, Radan i drugi. Egezkutori zločina bili su prve komšije, muslimani iz Fazlagića Kule kod Gacka, od kojih mještani sela Korita nisu očekivali takav zločinački i sadistički poriv za uništavanjem svega što je srpsko.
Oni koji su bili uhvaćeni i zatvoreni u osnovnu školu u Koritima služili su1b ustašama kao pokretne mete za vježbanje gađanja. Njih su, sa zavezanim rukama, puštali da se udalje 30-50 metara, da bi ih zatim gađali u potiljak, takmičeći se ko će to preciznije učiniti. Istog dana u blizini jame ubijeno je i sedam muškaraca iz porodice Milović, koji su zajedno survani u jamu Golubnjaču. Pouzdano je utvrđeno da je u tu jamu, iz tog kraja, bačeno 167 Srba, a petog juna u istu jamu bačeno je još 50 ljudi, čija imena nisu utvrđena jer su dotjerani iz drugih srezova.
Kod sela Stepen na području opštine Gacko, ustaše su ubile 19 najuglednijih gatačkih Srba iz ovog sela, i njihove leševe pobacali u jamu „Golubnjača“. Tačan broj Srba koji je u junskim pokoljima progutala jama u Koritima, nikada se neće utvrditi, ali je nekoliko decenija kasnije iz jame izvađeno oko 180 lobanja i na tom mjestu izgrađeno spomen obilježje i kapelica.
Spomenik u Koritima
Poslije pokolja, iz bogatog sela Korita opljačkano je oko 15 000 grla krupne i stine stoke, koja je većinom podijeljena izvršiocima zločina, ustašama i muslimanima iz susjednog sela Fazlagića Kula.
Ljubinje
Prvi talas ustaškog genocida žestoko je pogodio i ondašnji ljubinjski srez. U prva tri dana juna divlji ustaški odred od oko 500 ljudi opljačkao je u Ljubinju i okolini i sve što je bilo srpsko. Pri pljačkanju sela ubijeno je 8 Srba koji su se opirali, a 170 je uhapšeno.
Svi su stradali u jami Kapavica, u ljubinjskom kraju, gdje su bačeni nakon što su zvjerski ubijeni. Njih su po desetoricu vezivali u red jednim konopom, pred dovođenje nad jamu zavezali bi im oči da ne bi mogli vidjeti kud ih ustaše vode ni šta im spremaju. Nad jamom bi prvoj trojici iz lanca maljevima razbijali glave, da bi ta trojica, sunovraćajući se u bezdan, povlačili i ostale za sobom.
U noći 13. i 14. juna ljubinjske ustaše su iz kotarskog zatvora izabrale 26 najuglednijih talaca, masakrirale ih i bacile u jamu Pandurica. Među ubijenima nalazio se i sveštenik Božidar Šarenac, čiji se otac prota Šćepan Šarenac 1918. godine energično usprotivio svima onima koji su htjeli da se svete Hrvatima i muslimanima zbog zločina što su ih tokom Prvog svjetskog rata počinili nad Srbima.
U stolačkom, čapljinskom i konjičkom srezu prvi talas ustaških zločina nije imao razorne posljedice. U tim krajevima nije bilo mnogo uhapšenih ni pobijenih Srba. To je uspavalo Srbe iz ovih krajeva, što će skupo platiti u sledećem, drugom talasu pokolja.
Vidovdanski pokolji
Drugi talas ustaških zločina, isplaniran kao „vidovdanska akcija“, započeo je 22 juna masovnim hapšenjem Srba i Jevreja u Mostaru, Stocu, Čapljini, Ljubinju, Nevesinju, Gacku, Konjicu i drugim hercegovačkim mjestima.
Komandant zloglasne Pavelićeve tjelesne bojne Mijo Babić izdao je naredbu da se granični pojas prema Crnoj Gori očisti od Srba i tako omogući sprovođenje „vidovdanske akcije“.
U naletu hrvatskih i muslimanskih ustaša u selima oko Gacka ubijeno je 140 muškaraca, žena i djece. Sa koliko su svireposti zlikovci izvršavali zadatak, vidi se i po tome što su satirali i cijele porodice. Todoru Nikoliću iz Kule bacili su u Čavčiju jamu 9 članova porodice, a 
Pilju i Špiru Boljanoviću 12 članova porodice su survali u ponor rijeke Mušnice.
Proti Vidaku Višnjevcu polili su zejtinom i špiritusom kosu i bradu, pa onda zapalili, da bi ga na kraju polumrtvog zatrpali u septičku jamu. U selu Vrbica, kod Gacka, zapalili su u kući Vula Bjelogrlića sa 19 žena, staraca i djece. U nevesinjskom vojnom logoru ismasakrirano je 28 gačana.
Vihor ovog, drugog talasa sručio se 23. juna i na Popovo polje. Od oko 200 ljudi koji su se tog dana našli na njivama Popovog polja, njih 165 našlo je groznu smrt u jami Jagodnjača, u Ržanom dolu. Sutradan, ustaše su u selu Zavala uhvatili 34 Srbina, pa su i njih po sistemu „lanca“, vezane po desetoricu, sunovratile u tu jamu.
Prema podacima Komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, u jamu Jagodnjača, u Ržanom dolu, bačeno je u roku rata oko 1 200 muškaraca, žena i djece.
Ni mačka da ne ostane
Pod vođstvom ustaškog natporučnika Franje Sudara posebno svirepo je masakrirano 137 nevesinjskih talaca. Među njima bio je i sveštenik Bogdan Đogović, kome su oči izvađene, nos i uši odječeni, zlatni zubi povađeni, brada počupana i natrpana u usta, na grudnom košu prikovana konjska potkovica, da bi bio ubijen ukucavanjem eksera u glavu.
U stolačkom srezu masovna hapšenja su počela 22. juna. Od 22. do 26. juna pohapšeni su skoro svi muškarci srpske nacionalnosti od 16 do 60 godina. U tom kraju ustaško geslo je bilo: „Ne treba ostaviti ni srpsku mačku, a kamoli dijete.“
Upravo su u to vrijeme u ljubinjskom zatvoru nekim stočanima kopane oči. Italijanski vojnici su tu pronašli plehanu kutiju punu ljudskih očiju, potopljenu u mlijeko. U propratnom pismu ustaškom poglavaru Anti Paveliću je pisalo: „Uvjeravamo te, dragi Poglavniče, da ovo nije dar od mrtvih, već od živih ljudi“. Ove događaje potvrđuje i zapis italijanskog novinara Kurcija Malapartea da je Pavelić za rođendan (14 jula) od svojih vjernih ustaša na poklon dobio 20 kg ljudskih očiju od hercegovačkih srba.
U noći između 27 i 28 juna svi pohapšeni Srbi iz Stoca i okoline odvedeni su na Vidovo polje i tamo poubijani. Na Berkovićima je tupim predmetima ubijeno 170 staraca, žena i djece. Dvadeset sedmog juna na Pileti je ubijeno 39 ljudi, čiji su leševi bačeni u Neretvu.
Dvadeset devetog juna 70 muškaraca iz sela Trijebanj svirepo je ubijeno i bačeno u jamu na Bivoljem brdu. Stotinu četrdeset uhapšenih Srba iz sela Opličići, Prenj, Rečice i lokve odvezeno je na obalu Neretve i poubijano. Od 105 Srba iz Gornjeg Hrasna, koje su ustaše 27 juna povele da ih bace u jamu Gavranica, usljeg loše ustaške organizacije njih 39 spasilo se bježanjem.
Skretanje pogleda Kristovih sluga
U Čapljini i okolini samo u junskom pokolju ubijeno je 526 muškaraca, žena i djece. U noći između 25 i 26 juna kod Opuzena su ubijena 294 lica. Iz sela oko Čapljine u zloglasni „Silos“ kod sela Tasovčići zatvoreno je oko 300 Srba, koji su odvedeni na razna stratišta i likvidirani. Od 22 do 26 juna u susjednoj Gabeli pohapšeno je 170 Srba, koji su na rijetko svirep način likvidirani na stratištima kod Križa i Opuzena.
Vidovdanski talas ustaškog genocida zahvatio je i srpsko stanovništvo ljubuškog sreza. Od svih jama ljubuškog kraja posebno se izdvaja ona na Humcu, koja se nalazi u ogradi tamošnjeg franjevačkog sasmostana. Pri masakriranju i bacanju Srba u tu jamu, u noći između 30 juna i 1 jula, i pored jaukanja i zapomaganja nevinih žrtava, niko od „Kristovih slugu“ iz tog samostana nije izašao da pogleda šta se to dešava, a kamoli da pomogne.
Masovna hapšenja i pokolj Srba iz grada i sreza Mostara počela su 24 juna. Samo u gradu uhapšeno je 480 ljudi. Oni uhapšenici koji naredne noći nisu pobijeni na Neretvi, na Buni i kod Ortiješkog groblja i na drugim stratištima, odvedeni su i survani u neku od znanih i neznanih hercegovačkih jama. Talas ustaškog genocida zahvatio je i srpska sela oko Mostara.U tom ustaškom genocidnom pohodu ubijeni su i svi sveštenici manastira Žitomislić i bačeni u jamu Vidonje, u blizini sela Blizanci.
Krvavi Božići
Treći talas u spovođenju ustaškog genocida u Hercegovini iniciran je uputstvom Glavnog ustaškog stana od 20 jula 1941 godine.
Ustaše su se posebno potvrdile da od Srba očiste Ljubuški, zavičaj svog ministra unutrašnjih poslova Andrije Artukovića. Tada su na stratištima Humac, Hrašćani, Crnopod, Cerno, Ljubuški, Grabovo selo, Crljevići, Zvečelva drin i drugim, ubijeno 754 ljudi. U Ljubuškom je rat preživjelo samo 9 lica srpske nacionalnosti: 2 muškarca, 4 žene i 3 djece.
Jedna od najstrašnijih tragedija pogodila je Prebilovce, najhomogenije srpsko selo u okolini Čapljine, u kojem su od 1 008 žitelja 994 bili Srbi. Samo 6 avgusta od 7:30 do 13:30 časova u 120 metara duboku jamu Golubinka hrvatske ustaše su survale 470 lica (273 djece i 233 žene).
Dan prije tragedije, u dvorištu škole, javno su, pred svijetom i roditeljima, silovali sve uhvaćene prebilovačke djevojke. Grupa tih bestijalnih ustaša, pri hvatanju žrtava i pretresanju kuća, zatekla je Milevu Medan na porođaju. Da bi joj „olakšali“ i ubrzali porođaj, bajonetom su joj rasporili stomak, izvadili dijete i zaklali ga, pa ga, uvijeno u pripremljene pelene, vratili u utrobu majke. U tom pokolju 54 prebilovačke porodice zauvijek su zatrte.
U grupi Srba koja je poklana kod sela Vitina nalazio se i 95-o godišnnji Vasilije Vitković. Dok su mu ustaše nožem drale bradu i kožu lica, naređivale su mu da viče: „Živio Poglavnik“, na šta je on mirno odgovorio. „Radi vi, đeco, svoj pos’o“.
U materijalima Zemaljske komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača stoji da je u jamu Golubinka, kod Šurmanaca, u toku rata bačeno oko 2 000 žrtava.
Lov na ljude
Na preostale Prebilovčane, koji nisu stradali u pokoljima 6 avgusta, ustaše su organizovale lov kao na divljač. Koliko su u tome bili uspješni, najrječitije govori podatak 
da, od 994 žitelja srpske nacionalnosti iz Prebilovaca, kraj rata nije dočekalo njih 826. Polovina srpskih domaćinstava zauvijek je ugašena. Poslije Prebilovaca, na red su došla sela: Tasovčići, Klepci, Loznica, Višići i dr. Iz tih sela uhapšeno je oko 1 000 žitelja, od kojih je većina našla smrt u jami na Bivoljem brdu.
Od 1 760 do sada evidentiranih žrtava među srpskim stanovništvom u Čapljini i okolini, od hrvatskih ustaša stradalo je 1 649 lica, a to je 15 puta više nego što su ukupno ubili Italijani, Nijemci i drugi zločinci.
Avgustovski pokolji, oko Ilindana 1941 godine, nisu mimoišli ni stolački srez. Tu su posebno stradala sela Oplčići i Poplat. U selu Ljubljenica ustaše su na jednoj, slamom pokrivenoj štali zapalile 24 osobe. Od Srba iz grada Stoca rat je preživjelo samo 7 odraslih muškaraca, mahom starih i bolesnih. Od do sada evidentiranih 1 250 žrtava iz
Stoca i okoline, ustaše su ubile 854,a samo 1941. godine na stravično svirep način ubijena su 662 lica srpske nacionalnosti.
U trebinjskom kraju ustaše su, pretresajući sela Grbeše, Glaviniće, Begović Kulu, Banjevce i Poljice, uhapsile 28 muškaraca i jednu ženu. U Trebinju su ih zatvorili u jedan teretni vagon, koji su 4 avgusta prevezli do Čapljine, da bi ih istog dana u tom vagonu sve poklali. Od ukupno 882 žrtve među srpskim stanovništvom u srezu Trebinje, 572 lica stradala su od hrvatskih ustaša.
Pokolji oko Ilindana najstrašnije su pogodili Srbe i Jevreje grada i sreza Mostara. Od 19. jula do 4. avgusta uhapšeno je 750 lica; raslati su, u grupama, po raznim logorima i gubilištima „Nezavisne Države Hrvatske“. Primjera radi, iz prve grupe od 174 lica, samo su petorica preživjela. Mostarci su u zloglasne logore intezivno transportovani sve do 17. avgusta.
Prema podacima ustaške policije, od 8 000 Srba, koliko ih je bilo u Mostaru u proljeće 1941 godine, kada su ustaše došle na vlast, krajem avgusta su ostala samo 852 lica. Ostali su pobijeni ili otpremljni u ustaške koncentracione logore. Teško su stradala i srpska sela u okolini Mostara, a posebno Vaćevići (jedino kompaktno srpsko selo na desnoj obali Neretve).
Krvavi Božić u Pridvorici
U isto vrijeme kad i u Mostaru, počela su masovna hapšenja i ubijanja Srba u Konjicu. U okolnim selima Borci, Bijela, Vrdolje, Blace i Zagorci za 3-4 dana uhapšeno je 108 srba. Većinom su odvedeni na Ivan-planinu i ubijeni.
Među ustaškim bestijalijama poslije 1941 godine posebno se izdvaja pogrom Srba u Borču iznad Gacka, koji nedvosmisleno pokazuje vjersku agresivnost. Na pravoslavni Božić, 7 januara 1942 godine, ustaše su u selu Pridvorica na prevaru pohvatale 163 stanovnika. Zlikovci nisu bez razloga izabrali pravoslavni Božić, jer to je dan kada su svi Srbi kući i kada svakog rado primaju u svoj dom. Svih 163 nesrećnika ustaše su zatvorile u nekoliko štala i zapalile. Pukim slučajem, od svih mještana živa je ostala samo četvorogodišnja Gaja Skoko, koja se toga jutra nije zatekla u Pridvorici. Sva ognjišta tog sela zauvijek su ugašena.
Poslije Pridvorice, ustaše su se ustrijemile i na Donji Borač (nevesinjski srez), gdje su, po sopstvenim izvještajima, ubile 149 lica.
Posljedice ustaškog genocida bile su stravične. Na području Hercegovine nijedna srpska porodica nije ostala pošteđena, a da neko njen nije stradao. Mnoga sela potpuno su biološki uništena. Mnoge porodice zauvijek su zatrte. Ostalo je na desetine hiljada siročadi. I dok je posna hercegovačka zemlja ključala od vrele srpske krvi, lelek u crno zavijenih nesrećnih žena i djece odjekivao je po golom hercegovačkom kršu.
Ustanak za opstanak
Tragična drama srpskog naroda Hercegovine, započeta stvaranjem „Nezavisne Države Hrvatske“ (10. april 1941. Godine), učinila je ovaj krševiti kraj arenom najgnusnijih zločina koje je zapamtila svjetska istorija, ali i kolijevkom prvog masovnog ustanka protiv fašističke tiranije u porobljenoj Evropi.
Ono što su podivljale ustaške horde počinile u proljetnim i ljetnim pokoljima hercegovačkih Srba 1941. Godine prevazilazi maštu i bestijalnost najsvirepijih zločina koje 
je istorija zapamtila.
Muškarci, žene, djeca i starci ubijani su na najbrutalnije načine: spaljivanjem na kućnom ognjištu, udaranjem maljevima, polugama i šipkama, pečenjem na ražnju, davljenjem žicom i konopima, bacanjem u mračne ponore i brze hercegovačke rijeke. Puščani metak bio je Božija blagodet.
Ustaško-muslimanski teror već sedmicama se odvijao u cijeloj Hercegovini a najsnažnije su bili pogođeni gatački i nevesinjski srez u kojem su cijela sela istrijebljena i uništena. Ipak, hercegovački narod dugo nije smogao hrabrosti ni odlučnosti da se usprotivi neprijatelju i mirno je posmatrao stradanje u drugim mjestima. Direktan povod za početak hercegovačkog ustanka protiv nacističko-ustaške okupacije, biće strašan zločin muslimanskih jedinica u selu Korita.
U noći 4-og na 5-i jun muslimanske čete iz sela Fazlagića Kula kod Gacka upali su u selo Korita gdje su sve korićane pohapsili i povezali a potom ih na najsvirepiji način poubijali i pobacali u jamu u Koritima.
Poučeni iskustvom Korićana, stanovnici sela na istočnom rubu gatačke opštine shvatili su da je vrijeme da se neprijatelju odgovori. Mještani sela Vratkovići, Donji i Gornji Kazanci, Bobotovo Groblje i drugih koji se nalaze na granici sa Crnom Gorom, u zoru 6-og juna 1941. Godine, naoružani hrabrošću i odvažnošću prvi su se suprostavili neprijatelju.
Hrabri vojnici pod komandom kazančkog popa i kasnije četničkog vojvode Radojice Perišića, napadaju ustaške, muslimanske i italijanse čete i patrole i u potpunosti ih protjeruju sa istočnog dijela gatačke opštine. Nakon početnih pobjeda, ustanici su uspješno oslobodili i uzvišenje brdo Gat na kojem je 6. Juna 1941 godine se zavijorila srpska trobojka koja je označila prvu oslobođenu teritoriju u porovbljenoj Evropi. Od brda Gat do Golije prostirala se slobodna teritorija, koju su kontrolisali ustanici pod komandom popa Radojice Perišića. U ratnim arhivama nalaze se podaci sa prvo okupatori a potom i partizani ovaj region nazivaju „popova sela“, navodeći ih kao stub odbrane i otpora srpskog naroda. Nakon početka ustanka 6. Juna 1941. Godine, takozvana „popova sela“ više nikada nisu pala u ruke okupatora, a predstavljala su i jedno od poslednjih uporišta Jugoslovenske vojske u otadžbini (JVUO).
Ustanici iz Kazanaca, Vratkovića i okolnih sela nisu se zaustavili na oslobađanju svojih sela već su još snažnije i odlučnije krenuli u sukob sa neprijateljem. Poučeni njihovim uspjehom, ubrzo im se pridružuju i mještani drugih sela među kojima se prvi istakao Jasenik. Iz dana u dan ustanici su zauzimali selo po selo, oslobađali stanovništvo od zuluma i terora i polako ali sigurno napredovali protiv neprijatelja.
Nakon oslobađanja nekoliko sela, ustanici su se sve bolje organizovali i naoružavali a predvodili su ih pop Radojica Perišić i hrabri i odvažni kapetan Milorad Popović. Već 15-og juna ustanici su zauzeli policijsku postaju na Stepenu i istog dana potisli Crnu Legiju, čime je prekinuta putna komunikacija prema Bileći. U tom periodu nakon što je Gacko odsječeno i od Bileće i od Crne Gore, uslijedilo je i širenje ustanka na nevresinjski srez čime su ustanici za svega 20-ak dana, opštinsko središte u Gacku u potpunosti izolovali od ostatka okupirane teritorije.
Sledeći veliki zadatak bilo je oslobođenje Avtovca a kao uvod u to, 26-og juna ustanici su oborili tri laka njemačka aviona koji su nadlijetali oslobođenu teritoriju. Dva dana kasnije, 28-og juna na Vidovdan, ustanici pod komandom popa Perišića i kapetana Popovića napali su iz svih pravaca i za samo nekoliko sati oslobodili mjesto Avtovac.
Zvanično 28. Juna 1941. Godine Avtovac kod Gacka postao je prvo oslobođeno opštinsko središte u porobljenoj Evropi.
Ovi događaji, koji su započeli narodnim revoltom 6. Juna u selu Brljevo kod Gacka, predstavljaju početak ustanka i prvu pobjedu nac nacistima u cijeloj Evropi. Nažalost, već godinama obilježavanje ovog velikog događaja u srpskoj istoriji prolazi dosta skromno, bez državnih velikodostojnika a jedino sjećanje na hrabre ustanike čuvaju mještani i opština Gacko.
Danas, 6. Juna u mjestu Brljevo kod Gacka biće proslavljen „Dan ustanka opštine Gacko“, koji se tradicionalno obilježava poslednjih nekoliko godina. Ispred škole na Brljevu gdje je ustanak i započeo i neprijatelj doživio prvi poraz, podignut je krst i spomen natpis. Prošle godine na brdu Gat je ponovo poslije sedam decenija postavljena srpska trobojka i natpis: „ČASNI PRECI! ZASTAVA KOJU STE 6. JUNA IZNIJELI OVDJE BILA JE PRVI POBJEDNIČKI BILjEG U POROBLjENOJ EVROPI. NEKA ZASTAVA NA OVOME MJESTU BUDE ZNAK NAŠEG DIVLjENjA VAMA“.
Za „Frontal“
Piše:Radovan Papović