Manastir Hercegovačka Gračanica
Jovan Dučić, najveći srpski pjesnik i diplomata, sahranjen je u crkvi Blagovještenja, Hercegovačkoj Gračanici, na brdu Crkvini. To je treća replika Gračanice sa Kosova u savremenoj srpskoj crkvi.Crkvina, brdo u istočnom dijelu Trebinja, odakle se širi vidik na grad i rijeku Trebišnjicu i mostove, kroz vijekove je predstavljalo uzvišenje hodočašća i mira. Nekada se tu nalazila crkva Svetog Mihajla, srednjevjekovna zadužbina kralja Milutina, a sada crkva Blagovještenja – Hercegovačka Gračanica.
Blagoslov za projektovanje je dobio Predrag Ristić koji je trebao da izrazi pismeno iskazanu čežnju i posljednju želju iz Dučićevog testamenta. Crkva je građena u tipično vizantijskom stilu, ali prema riječima arhitekte „ne predimenzionirana i grandiozna, ne bukvalna, sterilna muzejska kopija, već isključivo nastavljanje, gračaničko – mitna jednom data za svagda sveta tajna, koja je postavljena kao neprolazni i u sve vreme savremen zakon“. Načinjena je od čitave kompozicije različitih građevinskih materijala objedinjujući zahtjeve i nekadašnjeg i sadašnjeg neimarstva. Zidovi su od armiranog betona, stim što je unutrašnji dio obložen ciglom, a spoljašnji sigom uz ornamentiku takođe od cigle. Kameni blokovi u osnovici su izpodručja Popovog polja, sigaje iz Taora, cigla iz Čerevića (Vojvodina). U građevinama ovog tipa ne koristi se običan kreč, pa je upotrijebljen kreč iz Nevesinja, star preko 20 godina. Crkva je petokupolna, podignuta je na 16 stubova i svi su kvadratnog presjeka osim jednog koji ima kružnu osnovicu, a koji je naslonjen na kamen donesen iz Gračanice sa Kosova. Prema predanju kamen koji se prenosi sa ognjišta unosi duh stare kuće u novu. Pod je umjetnička izrada Vladana Bankovića iz Beograda a kopija je poda iz zadužbine cara Dušana – crkve Svetim Arhanđelima iz Prizrena. Crkva je životopisana seko tehnikom sa izrazitim uticajem vizantijskog slikarstva Stamatisa Sklirisa, a zasluge za to pripadaju Aleksandru Živadinoviću i njegovim pomoćnicima. Prestone ikone radila je sestra Tekla iz manastira Dobrićevo, dok je ikonostas rađen pri manastiru Tvrdoš. Luster je poklon Radmile Tupanjac, supruge ktitora, koji je po njenoj narudžbi rađen u Solunu. Krstove je izradila industrija alata iz Trebinja, a pozlatu krstova Boris Ivančev iz Novog Sada. Zvona je lila livnica iz Futoga. Na crkvini na više hiljada kvadratnih metara,nalaze se i zvonik, galerija ikona, Vladičanski dvor, amfiteatar, koji sa dodatnim sadržajima čine kompleks dostojan divljenja.
Mjesto u unutrašnjosti crkve -Hercegovačke Gračanice gdje su pohranjene seni pjesnika Jovana Dučića
U okviru kompleksa Crkvina nalazi se i Vladičanski dvor koji u svom sastavu ima Galeriju ikona sa ikonopisačkom radionicom, kao i prostor predviđen za likovne izložbe, projekcije multimedijalnih sadržaja, a pogodan je i za herc_gracanica2književne večeri i sve vrste prezentacija i promocija.
U sastavu Vladičanskog dvora postoji galerija ikona poznatih ikonopisaca našeg vremena, kao i ikonopisački atelje. Sve ikone su rađene po kanonima pravoslavne crkve, na stari – predanjski način, na drvetu i podlozi od čistog zlata sa prirodnim materijalima (pigmenti i jajčana tempera).
-U galeriji se, pored ikona, mogu kupiti vrlo lijepi i prigodni pokloni:
– umjetnička keramika i oslikano staklo (vaze, čiraci, …)
– kutije za tamjan mi krstovi u duborezu
– ikonostasi i sav mobilijar za crkve
– zlatotkana vezenina (barjaci, svešteničke odežde i slično)
-Zasigurno najljepša pozornica u Hercegovini je anfiteatar na brdu Crkvina iznad Trebinja. Rađen je po projektu Raše Nevenića, pejzažnog arhitekte. U njemu se održavaju razne kulturne manifestacije,pozorišnih predstava, folklornih nastupa, muzičkih događaja pa do pjesničkih večeri.Posebnost ambijenta je u panoramskom pogledu koji se pruža sa visine na grad i okolna brda.
Branko Tupanjac rodom iz Bileće i biznismen iz Čikaga na Kongresu srpskog ujedinjenja u Klivlendu( SAD) održanom septembra 1999 god. saopštio je svoju spremnost da bude ktitor hrama već nazvanog Hercegovačka Gračanica, čiji su temelji bili osveštani. Potom u decembru iste godine posjetio je Trebinje gdje je sa vladikama Grigorijem i Atanasijem utvrdio detalje o izgradnji hrama na Crkvini gdje su radovi počeli u martu sledeće godine.
„A ja sam zbilja želio da ostane nešto vrijedno u srpskom rodu i htio sam da Trebinje dobije i da srpski narod dobije nešto od starog samopouzdanja pogotovo u ovim teškim vremenima, u ovim ratovima i u ovoj ekonomskoj nemoći. Tako je i bilo zato sam toliko sretan. Ja ne znam vi ljudi koji gledate sa strane, vi ne možete vidjeti moju sreću, jer ja sam napravio više nego što sam i u snu sanjao. Bilo bi dosta ljudi koji bi sada htjeli da prave crkvu , ali ne mogu da nađu Dučića!“ riječi su ktitorove.
Nekoć je Jovan Dučić izrekao riječi uz iskreno i veliko poštovanje prema velikom srpskom pjesniku Jovanu Jovanoviću Zmaju, a koje danas vrijede kako za njega samoga tako i za ktitora: „ Viktor Igo je rekao: „Posejte sela evanđelima“, Posejmo mi našu zemlju primerima ljubavi svake vrste. Istorija nije ništa drugo nego priča o velikim ljudima. Istaknimo te velikane, da vidi svet da znamo šta je zasluga i da verujemo u veličinu. Podignimo spomenik našem pesniku , koje ima toliko krupno mesto u životu svih nas. Naučite decu šta im je on ostavio.“
„U znak priznanja za veliku ljubav prema svetoj crkvi , posebno iskazanu kroz ktitorstvo hrama Blagoveštenja na Crkvini, vječnom prebivalištu i seni Jovana Dučića“, Sveti arhijerejski sinod srpske pravoslavne crkve odlikovao je Branka Tupanjca ordenom svetog Save І stepena. A inženjer Mato Uljarević je odlikovan ordenom Svetog Save ІІ stepena „ u znak priznanja za veliki trud i stručni rad u izgradnji hrama“.
Starješina Manastira Hercegovačka Gračanica je jerej Stevan Kovačević.
Eparhija ZHiP