Manastir Osovica
Manastir Osovica je manastir Srpske pravoslavne crkve, pripada Eparhiji banjalučkoj.Manastir se obnavlja na temeljima nekadašnjeg manastira. Temelji manastira otkriveni su 2003. godine na lokalitetu Manastirište pored rečice Osovice na Motajici. Starost temelja se datira na kraj 13. ili početak 14. veka.
Stari manastir je pripadao oblasti Usora, koja je bila pod vlašću Vladislava Drugog, sina Stefana Dragutina. Prvi put je rušen početkom 16. veka, kasnije više puta obnavljan tokom 17. veka, kada je opusteo sve do 2003. godine, kada je započeta njegova obnova.
Manastir Osovica se u mnogim dokumentima pominje zajedno sa manastirom Stuplje, a sudbina manastira je usko povezana sa manastirom Stuplje jer su zajedno i postradali u Austrijsko-turskim ratovima koji su na ovim terenima vođeni tokom 17. i 18. veka. Nakon razaranja manastira muslimani su se naselili na ovom terenu, tj. području južno od Save, koja je bila prirodna granica dugo vremena.
U manastiru Gomionica je sačuvan manastirski pečat manastira Osovice.
Obnova manastira započeta 2003. godine sa blagoslovom episkopa banjalučkog Jefrema je još u toku. Gradi se crkva, konak, trpezarija.
Dana 25. jula 2017. Manastir je osveštan uz prisustvo patrijarha srpskog Irineja.
Hronologija:
Oblasti Usore i Soli je upravljao kralj Dragutin Nemanjić – (prepodobni monah Teoktist) zadužbinar većine pravoslavnih manastira na prostoru ovog dijela Bosne hristonosne. Najvjerovatnije ktitor Blagovještenjske obitelji manastira Osovice.
1330
Manastirski pečat sa natpisom: IS + HS obraz Blagovjesti Presvete Bogorodice ljeta 1330 manastira Osovica.
XVI
Račanski ili Beočinski pomjanik pominje jeromonaha Isaiju i monahe Eftimija i Aksentija osovičke.
1604
Opširni popis bosanskog sandžaka (Tapu Tahrir Defteri) pominje kaluđera Avrama koji baštini posjed u Gornjoj Lepenici.
1612
Pominje se da je Minej, koji se danas nalazi u slavonskom manastiru Orahovica prepisan u hramu Svetog Nikole u manastiru Liplje u vrijeme preosvećenog mitropolita dabarskog gospodina Teodora i svečesnog osovičkog igumana gospodina Hristofora jeromonaha i svečesnog lipljanskog starca gospodina Gerasima jeromonaha.
1616
U zapisu na lipljanskom Psaltiru, štampanom u Veneciji 1570. godine, nalazimo da je u manastiru Osovici te godine rukopoložen u čin „popa“ (jeromonaha) jerođakon Simeon.
1689
Završen austro – turski rat, austrijanci se povukli preko Save, a turci popalili sve naše svetinje, među kojima je bila i Osovica sa zabranom obnavljanja zbog srpskog učestvovanja na strani austrije.
1800
Kobaški beg koji je nosio titulu kapetana prodao poslednji kamen manastirske crkve i konaka u Slavonski kobaš za izgradnju austrijskih kuća i pomoćnih objekata.
1850
Na mjesto samog manastira kobaški beg je naselio srpske porodice iz Ilove davši im dio manastirskog posjeda u vlasništvo da bi se zatro svaki trag o postojanju nekada slavnog manastira Osovice (Manastirice).
1918
Prota Toma Anđelić paroh derventski bilježi da su austrougari prilikom aneksije Bosne i Hercegovine odnijeli kompletnu biblioteku crkvene opštine Derventa u kojoj su se čuvali stari i vrijedni rukopisi iz manastira u Motajici Osovice.
1964
Po Božjem promislu porodice naseljene na samom manastirištu sele se u susjedna sela, a mjesto gdje je nekad bila svetinja ostaje ponovo slobodno.
2003
Sveštenik Slaviša Topić i Veroljub Maletić pronalaze temelje istorijskog manastira Osovica.
2008
Počinje sa sređivanjem lokaliteta. Po blagoslovu Vladike Jefrema monah Dositej prelazi iz manastira Liplje u Osovicu. Na Vavedenje Presvete Bogorodice Episkop Jefrem je izvršio osvećenje privremenog manastirskog konaka sa kapelom.
2010
Na dan uspomene Svetog velikomučenika Prokopija Episkop Jefrem osvetio temelje manastirskog hrama i konaka sa zimskom kapelom.
2013
Na praznik Blagovjesti Presvete Bogorodice Episkom Jefrem je osvetio kapelu Svetog velikomučenika Prokopija. A na dan svetog velikomučenika Prokopija u manastiru Osovica su služili Episkopi: banjalučki Jefrem, sremski Vasilije i banatski Nikanor i tom prilikom, u prisustvu više hiljada vjernika, osvetili zvonik sa kapelom Svetog Nikolaja mirlikijskog čiji su ktitori braća Vladica i Zoran Lemić iz Banjaluke. Iste godine u manastir Osovicu po blagoslovu Episkopa Jefrema dolaze jeromonah Teofil iz manastira Stuplje i monahinja Jelena iz manastira Moštanice. Dolaskom jeromonaha Teofila počinje redovan bogoslužbeni život manastira.
