Porodica Jeftanović
Prvi Jeftanović koji je u drugoj polovini 18. stoljeću došao u Sarajevo bio je Hadži Petar Jeftanović, rođen u Tuzli 1750. godine. Rod Jeftanovića je porijeklom iz doline rijeke Pive u okolini Durmitora (Crna Gora), odakle potiču i sarajevski Despići. Obje porodice slave istu slavu (27. januara) Sv. Savo.
Hadži Petar Jeftanović se u pretposljednjoj decenije 18. stoljeća oženio Jovankom (1758-1860) i s njom imao dvoje djece: sina Manojla (1781-1878) i kćerku Anđelu (1805-1860), udatu Skršić. Mada je Hadži Petrov sin Manojlo, koji je u Sarajevu bio predsjednik Pravoslavne crkvene općine, imao troje djece: Pero (umro mlad u Beču 1855. godine), Mara, udata Despić i Dimitrije (1826-1890), samo najmlađi sin Dimitrije, koji je u austrougarskom period bio i dogradonačelnik Sarajeva, ostavio je svoje potomke. Njegova djeca su: Aleksandar (oženio Editu Braun), Vojislav i Kostantin. Najstariji sin Aleksandar imao je dvije kćeri: Savku, udatu u Dubrovnik za De Bona, i Pavku, takođe živjela u Dubrovniku sa suprugom De Bono.
Ugledna sarajevska porodica Jeftanović, mnogo je poznatija po ženskoj liniji od potomaka kćerke Anđeline Srkšić, čiji je najstariji sin Gligorije (1841-1927) je oženio Jeftaliju Petrović, obavljao veoma važne funkcije u Sarajevu. Pored ostalog, bio je predsjednik Pravoslavne crkvene općine (1895-1915), zatim član Odbora privilegavane zemaljske vlade Bosne i Hercegovine, predsjednik Privremenog narodnog vijeća BiH 1918. godine kao i predsjednik Privremenog narodnog predstavništva u Kraljevini SHS (Srba, Hrvata i Slovenaca) također 1918. godine. Gligorije Srkšić imao je djecu: Peru, Manojla (1880-1955), Krunicu (1881-1966), Dušana (1864-1941), Dragicu i Zdravka (1895-1965). Gligorijeva djeca Pero i Manojlo nisu ostavili svoje potomke a Krunica je u braku sa Milanom Skršićem rodila Kseniju, Milana i Mirjanu koji su odselili u SAD. Dušanova djeca su: Ksenija, Predrag i Nenad i svi su odselili u Čile.
Gligorijeva kći Dragica udala se za Miroslava Spalajkovića, poslanika Srbije koji je u nekoliko zemalja službovao, pa su im i djeca (Vojin, Vojka i Miroslav) odselili u te države: Francusku, Njemačku i kanadu. I Gligorijeva unuka od sina Zdravka (kćerka Tatjana) koji je bio oženjen Ankicom Lukač također su odselili van države, nastanivši se u Sjedinjem Američki Državama.
Stupajući u brak sa poznatim sarajevskim porodica, Jeftanovići su tako u vezi sa Despićima, Petrakijima, Hadži Ristićima i Skrškićima, a preko sestre Jeftalije Petrović-Roksande sa familijama Besarović i Jokić.
U Sarajevu je u vrijeme življenja potomaka Hadži Petra Jeftanovića bila još jedna istoimena porodica, Antonija Jeftanovića koji je također porijeklom iz Crne Gore a doselila u Grad u 19. stoljeću, ali nije u srodstvu sa rodom Hadži Petra.
Gligorije, zvani Gliša Jeftanović ugledni trgovac i poduzetnik ostavio je traga i u arhitekturi Sarajeva. On je 1882. godine sagradio prvu modernu zgradu za konačenje putnika. Bio je to zapravo hotel „Evropa“ koji je i danas elitni ugostiteljsko-turistički objekat.
(Preneseno iz Rodoslov.ba)
Jeftanovići su, inače, iz Tuzle došli u Sarajevo. U Muzeju grada se, među porodičnim i privatnim fondovima, nalazi i fond ove poznate trgovačke porodice, koja je bila u srodstvu sa Despićima, Petrakijima, Hadžiristićima, Skrškićima, Besarovićima i Jokićima. Mnogi od njih su vremenom odseljavali u sve dijelove svijeta.
Za nas danas najpoznatiji član porodice je svakako bio društveno vrlo aktivni Gligorije Jeftanović.
Ne samo što je obavljao mnoge funkcije, nego je bio i veliki biznismen, a angažovao je Karla Paržika da projektira hotel, koji je od 1882. godine jedan od graditeljskih bisera Sarajeva.
U Sarajevu, ovom današnjem, kulturna ostavština Jeftanovića više se i ne pominje, pa ni „Jeftanovića kolo“, gradski ples sarajevskih Srba, koji su nam ostavili u naslijeđe. Srećom, rade to kulturno-umjetnička društva iz Istočnog Sarajeva.
| Savka Jeftanović | Mira Jeftanović | Mara Jeftanović |
 |
 |
|
Gligorije M. Jeftanović
(Sarajevo, 7. februar 1840 — Sarajevo, 15. mart 1927)
Srpski narodni vođa, političar, trgovac i veleposjednik. U Sarajevu je završio osnovnu školu, a trogodišnju trgovačku u Beču.Trgovačku radnju, han u varoši kao i drvaru na Bembaši, je naslijedio od oca Manojla (ili Dimitrija?).U očevoj radnji je radio sve do njegove smrti 1878. godine U centru Sarajeva je sagradio kuću i prvi moderni hotel „Evropa“ (1882). Bio je vlasnik preduzeća „Hotelsko i industrijsko d. d.“ (osnovano 1884) i radnje za trgovinu kolonijalnom robom.Na Кoševu (današnje Ciglane) je 1890. godine podigao ciglanu sa modernom kružnom peći.Otkupio je i modernizovao krečanu (Šprungovu) u Hadžićima. Jedan je od osnivača Srpske štedionice u Sarajevu (1904) i Srpske narodne banke (1907). Bio je srpski predstavnik u upravnom savjetu austrougarske Privilegovane zemaljske banke za BiH (1907), kao i član Trgovačko-zanatske komore u Sarajevu od njenog osnivanja 1909. Godine 1910. je predsjedavao skupom srpskih privrednika na kome je dogovoreno osnivanje Srpske centralne privredne banke u Sarajevu koja je osnovana 1912. U više navrata je biran za predsednika srpske crkvene opštine i srpskog školskog odbora u Sarajevu. Dao je pare za osnivanje Srpskog prosvjetnog i kulturnog društva „Prosvjeta“, za osnivanje srpske škole, izgradnju Saborne crkve u Sarajevu, drugih kulturnih i sportskih društava, a pomagao je i sirotinju. Jedan je od osnivača Srpskog pjevačkog društva „Sloga” (1888), čiji je bio prvi predsednik. Za predsednika „Sloge“ je izabran i 1895, 1896 i 1898. Vodio je Odbor za podizanje spomenika Simi Milutinoviću Sarajliji.
Politika
Po gušenju srpskog ustanka, raspadu osmanske vlasti i početku austrougarske okupacije, u julu 1878. je izabran u narodnu vladu. Podržao je izbor Save Кosanovića za mitropolita 1881, a 1885. je potpisao protest caru Francu Jozefu I protiv njegovog smjenjivanja sa mjesta mitropolita. Nakon što su austrougarske vlasti u maju 1892. ukinule nadzor srpskih crkvenih opština nad vjerskim školama, zajedno je sa predstavnicima opština od zemaljske vlade tražio poništenje ove odluke.Preko Đorđa Кrasojevića se upoznao sa srpskim političarima iz južne Ugarske koji su pomagali pokret za srpsku vjersku samoupravu. Zajedno je sa Mihailom Polit Desančićem i Đorđem Кrasojevićem sastavio zahtjev poznat kao „Prvi carski memorandum“, u kome su Srbi tražili vjersku i školsku samoupravu, pravo na zvaničnu upotrebu srpskog imena, narodnog naziva za srpski jezik (koji je prethodno od austrougarskkih vlasti izbačen iz upotrebe i zamjenjen novim nazivom „bosanski“), ćiriličkog pisma i srpskih narodnih simbola. Prvi carski memorandum nastao je 5. decembra 1896. u Beču. Gligorije Jeftanović, Mihailo Polit-Desančić i Đorđe Кrasojević je trebalo da memorandum predaju lično Francu Jozefu I, ali na zahtjev austrougarskog ministra finansija Benjamina Кalaja, car je odbio da ih primi pa su memorandum predali Dvorskoj kancelariji.Austrougarske vlasti su na memorandum odgovorile ekonomskim bojkotom, pritiscima i zastrašivanjem.Pošto je dobio podršku od mitropolita Mihaila, u martu 1897. zajedno je sa Vojislavom Šolom lično Francu Jozefu I uručio „Drugi carski memorandum“.Na ovaj memorandum je austrougarski ministar finansija Benjamina Кalaja napravio carsko rješenje u kome se kaže da povodom srpskih žalbi nije ništa pronađeno. Po povratku iz Beča u Sarajevo 1897. pomogao je stvaranje časopisa Srpski vjesnik. Od 1905. godine kreće širok nacionalni front borbe Srba u Bosni. Pokreće se „Srpska riječ“ u Sarajevu, niču finansijske ustanove, aktiviran je kulturno-prosvetni rad. Zbog njegovih zasluga biran je od 1906. do 1914. godine za predsednika Velikog Upravnog prosvetnog saveta u Bosni. Na početku Prvog svetskog rata, prvo je bio taoc a zatim i osuđen na dve godine tamnice.
Član gradske uprave u Sarajevu je postao 1911.
Od 1. novembra do 31. decembra 1918. godine bio je predsjednik Vrhovnog vijeća nacionalnog sabora austrougarske provincije Bosne i Hercegovine.
Dimitrije Jeftanovic
Sarajevo, 1825. – Sarajevo, 1890.
Dimitrije Jeftanovic rodio se u Sarajevu 1825. god. a preminuo je 18. aprila ove godine. Otac mu Manojla bio je prvi i najugledniji trgovac sarajevski. Osnovnu tkolu svršio je Dimitrije u rodnome mjestu, a kasnije pribavio je u Becu najnužnija znanja za trgovinu. Iza toga pomagao je svome ocu u radnji sve dok ga mlacn brat ne odmijeni. Poslije oceve smrti vodio je i sam trgovinu, dok se u potonje doba ne povuce u mirni porodicni život. Kroz to doba bivao je cešce odbornikom, opštinarem, nekolko puta i predsjednikom ovdašnje srpske opštine. Prije šest godina izabrat je za podnacelnika grada Sarajeva i u tome zvanju i Shmrt ga je zatekla. U svakom radu bio je vrlo otresen i zauzetan. Za zasluge odlikovan je od Njeg. Velicanstva ordenom gvozdene krune III. reda. Osobito se odlikovao u radu i zauzimanju oko ovdatnje srpske škole, koju je sriem i dušom ljubio. Uvidajuci naše nezgodne školske prilike nije požalio i materijalno pomoci ovu lijepu rasadnicu srpske svijesti, te je 1884. godine darovao srpskoj školi 1000 For. Za tim 1885., kad mu se rodio prvenac Aleksandar, poklonio je, u ime njegovo, krasnu školsku zastavu, u vrijednosti 500 For. Pa i sad po svagdašnjoj želji pokojnikovoj — njegova plemenita i vrijedna supruga Savka razdijelila je preko 3000 For. Od toga je darovapo : ovdašnjoj srpskoj muškoj i ženskoj školi 1000 For.; u fond za osnivanje više djevojacke škole 500 For.; ovdašnjoj sirotinji 500 For.; muzeju stare srpske crkve 200 For.; pjevackom društvu „Slozi“ 150 For.; po 100 For.: zavodu il. Mis Irbi, poznate srn. dobrotvorke; krajcarskom društvu ; Frauenverein-y, Unterstutzungsverein-y; po 50 For. : „Matici Srpskoj“, „Društvu ev. Save“, „Zetskom domu“, a našem listu darovano je 150 for. Tako u iokojnom Dimitriju izgubi srpska škola i ovdašnji srpski narod valjanog rodoluba i dobrotvora svoga, koji bi, da ga ovako iznenada ne ugrabi crna smrt — još i više dobra ucinio rodu svome. rodio se u Sarajevu 1825. god. a preminuo je 18. aprila ove godine. Otac mu Manojla bio je prvi i najugledniji trgovac sarajevski. Osnovnu školu svršio je Dimitrije u rodnome mjestu, a kasnije pribavio je u Beču najnužnija znanja za trgovinu. Iza toga pomagao je svome ocu u radnji sve dok ga mlađi brat ne odmijeni. Poslije očeve smrti vodio je i sam trgovinu, dok se u potonje doba ne povuče u mirni porodični život. Kroz to doba bivao je češće odbornikom, opštinarem, nekolko puta i predsjednikom ovdašnje srpske opštine. Prije šest godina izabrat je za podnačelnika grada Sarajeva i u tome zvanju i smrt ga je zatekla. U svakom radu bio je vrlo otresen i zauzetan. Za zasluge odlikovan je od Njeg. Velicanstva ordenom gvozdene krune III. reda. Osobito se odlikovao u radu i zauzimanju oko ovdašnje srpske škole, koju je srcem i dušom ljubio. Uviđajući naše nezgodne školske prilike nije požalio i materijalno pomoći ovu lijepu rasadnicu srpske svijesti, te je 1884. godine darovao srpskoj školi 1000 For. Za tim 1885., kad mu se rodio prvenac Aleksandar, poklonio je, u ime njegovo, krasnu školsku zastavu, u vrijednosti 500 For. Pa i sad po svagdašnjoj želji pokojnikovoj — njegova plemenita i vrijedna supruga Savka razdijelila je preko 3000 For. Od toga je darovapo : ovdašnjoj srpskoj muškoj i ženskoj školi 1000 For.; u fond za osnivanje više djevojacke škole 500 For.; ovdašnjoj sirotinji 500 For.; muzeju stare srpske crkve 200 For.; pjevackom društvu „Slozi“ 150 For.; po 100 For.: zavodu il. Mis Irbi, poznate srn. dobrotvorke; krajcarskom društvu ; Frauenverein-y, Unterstutzungsverein-y; po 50 For. : „Matici Srpskoj“, „Društvu ev. Save“, „Zetskom domu“, a našem listu darovano je 150 for. Tako u iokojnom Dimitriju izgubi srpska škola i ovdašnji srpski narod valjanog rodoluba i dobrotvora svoga, koji bi, da ga ovako iznenada ne ugrabi crna smrt — još i više dobra ucinio rodu svome.
Bosanska vila, 1890.