Istorija i živo narodno predanje, pamti još četiri davno ugašena manastira:
ĐURĐEVAC
Ruševine ovoga manastira nalaze se na obroncima Kozare, u selu Marini kod Prijedora.
U prvom Šematizmu ove Eparhije iz 1901.g., o njemu je zapisno sljedeće: “U parohiji marinskoj, a protoprezviteratu prijedorskom leže razvaline starog srpskog manastira Đurđevca, od koga je do danas očuvan samo jedan zid dug 12 m, a visok 1m. Narodno predanje veli, da je ovaj manastir zadužbina sv. cara Lazara. “Đurđevac“ zove se zato, što je imao za hramovnu slavu sv. Georgija“2. * * *
I danas, poslije više od sto godina, svaki žitelj sela Marini, znaće pokazati lokalitet bivšeg manastira Đurđevca. Sada su ostaci manastira u još težem stanju jer ih je pored razornog dejstva vremena, rušila i prekopavala ljudska ruka, tražeći navodno zakopano zlato i druge dragocjenosti. Stručni pristup arheologa, dao bi pravilan odgovor na sadšnje pretpostavke i skinuo veo sa ovog istorijskog zdanja. Vjerujemo da će se to dogoditi u doglednom vremenu.
Prijedorski manastir (Miloševac?) Ovaj manastir se u narodu naziva Miloševac, a rječica na kojoj leži Miloševica. Lokalitet se nalazi na prostoru prijedorskog naselja Čirkin Polje i naziva se Crkvina, a u već pomenutom Šematizmu iz 1901.g.“Kaluđersko polje“3. Na dijelu manastirišta razvilo se seosko groblje i prilikom ukopa nailazi se na temelje građevina. Samo detaljna arheološka istraživanja mogu pomoći da istina o ovoj pravoslavnoj svetinji bude naučno razjašnjena i time stvorena mogućnost za rekonstrukciju i obnovu, kao što je to učinjeno sa manastirom Stuplje.
KARANOVAC
Ostaci ovog manastira nalaze se u pitomoj zaravni rječice Lubine, između sela Kijevci i Grbavci, u opštini Gradiška. Do Drugog svjetskog rata na ovom lokalitetu nalazila se kapela gdje se povremeno bogoslužilo i narod okupljao na molitvu. Zemljište je poslije postalo opštenarodna, a potom privatna svojina. * * *
U narodu postoji predanje da je tesani kamen sa ovog manastira, iz ruke u ruku, dopremljen u Banjaluku za gradnju Ferhat-pašine džamije. I ovdje posao čeka arheologe koji bi dali odgovor na mnoga pitanja i riješili postojeće nepoznanice.
OSOVICA
Ovaj manastir se nalazi na obroncima planine Motajice, na ušću potoka Manastirice u rječicu Osovicu, pored starog puta Kobaš – Prnjavor. Petar Momirović, dobar poznavalac našeg srednjovjekovlja, pišući monografiju manastira Gomionice, između ostalih ugašenih manastira pominje i Manastiricu4 – Osovicu pod Motajicom. Inače o ovom lokalitetu znaju i lokalni istraživači iz Prnjavora i Srpca koji su se profesionalno ili amaterski bavili istorijom svoga zavičaja5. Ime manastira Osovice češće se pominjalo zajedno sa manastirom Liplje, pa su se ponekad pogrešno i poistovjećivali. Liplje i Osojnica su sinonimi, a Osovica je zaseban manastir čija istorija i sudbina je povezana sa ostalim manastirima ovoga područja pa i lipljanskim. Isto kao što se u literaturi manastiri Liplje i Stuplje, skoro redovno pominju zajedno.
* * * U toku 2003.g. na lokalitetu manastira Osovice izvršeno je sistematsko ali ne i cjelovito arheološko istraživanje, pod rukovodstvom gospodina Milana Đurđevića, arheologa iz Gradiške, direktora Zavičajnog muzeja u Gradišci. Stručni nalaz je opravdao uloženi trud i pokazao da se radi o srednjovjekovnom lokalitetu, ali i da su razaranja manastirskog kompleksa bila tako velika da je danas vrlo teško raspoznati prave gabarite pojedinih objekata. Vjerovatno bi arheološko ispitivanje bilo potrebno provesti na širem prostoru lokaliteta. Gospodin Đurđević je napisao Stručni izvještaj sa prilozima geografskih karata, skica i fotografija o arheološkom nalazu na lokalitetu manastira Osovice. Ovaj dokument je osnova od koga bi se pošlo u nastojanju da se davno ugašeni manastir Osovica obnovi i da se vrati svojoj prvobitnoj namjeni i misiji.